Zelf tomaten kweken: van zaadje tot uiteindelijke plant

Tomaten zijn de meest gegeten groentesoort in Nederland. Ieder van ons eet bijna 5,5 kilo per jaar. Daarna volgen komkommers en wortels. De smaak van in de handel verkrijgbare tomaten laat echter veel te wensen over. Iedereen die zelf tomaten kweekt, kan dit bevestigen. Je krijgt de allerbeste kwaliteit tomaten als je ze zelf kweekt van bio-zaadgoed voor tomatenplanten.

Dit is niet alleen goedkoper dan tomatenplantjes kopen in de winkel, maar je hebt ook een ongelofelijke keuze aan variëteiten. Er zijn namelijk duizenden verschillende tomatenrassen, waaronder zeer zeldzame en oude rassen met een bijna onvoorstelbare variatie aan smaken.

Zelf tomaten kweken uit zaad

Hoe je deze zomer zelf tomaten kunt kweken in je tuin of op je balkon, lees je hieronder stap-voor-stapinstructies van onze tuinexpert Rudi Beiser. Je zult versteld staan hoe eenvoudig dit is.

Zelf tomaten kweken: het begint met het kopen van zaad

Om tomaten met een heerlijke tomatensmaak te krijgen, kun je de verkrijgbare standaard tomatensoorten als ook hybride tomatenzaden beter links laten liggen. Er bestaan een groot aantal prachtige oude en zaadvaste soorten die robuust zijn en een geweldige smaak hebben. Hier zitten ook veel variëteiten bij die prima geschikt zijn voor de vollegrondsteelt.

Het aanbod is ongelooflijk groot en het mooie aan zaadvaste soorten is dat je voor het volgende jaar je eigen zaad kunt winnen.
Als aanbeveling volgt hier een kleine selectie van variëteiten die bij de eerste poging aan te raden zijn:

• De “Ananas tomaat” is een tomaat met geel vruchtvlees en roodachtige marmering. Hij heeft een heerlijke fruitig-zoete smaak, maar vereist veel warmte.
• Een andere lekkere vleestomaat is de “Coeur de Boeuf” variëteit, ook wel ossenhart genoemd. Deze roze-rode tomaat komt waarschijnlijk oorspronkelijk uit Rusland.
• De fruitig-zoete vleestomaat “Berner Rose” is afkomstig uit Zwitserland. Deze tomaat heeft absoluut bescherming tegen neerslag nodig.
• De “Andenhorn” flestomaat komt uit Peru. Hij heeft een verfijnde smaak en is fruitig-zoet. De vruchten doen denken aan puntpaprika’s.
• De felrode en fruitige buitentomaat “Matina” is gekweekt in Zuid-Duitsland. Het blad lijkt op dat van een aardappelplant.
• De robuuste variëteit “De Bearo”, die oorspronkelijk uit Rusland komt, is ook zeer geschikt voor buitenteelt.
• De Amerikaanse cherrytomaat “Black Cherry” is paars van kleur en heeft een uitzonderlijk lekkere smaak. Het is ook een tomaat met een hoge opbrengst.
• De kerstomaat “Zuckertraube” geeft massa’s heerlijke vruchten. De plant is buitengewoon sterk.
• De kerstomaat “Besser” is een robuuste, hoogproductieve variëteit uit Freiburg. Deze variëteit werd al in de 18e eeuw geteeld.

Wanneer is het juiste moment om te zaaien?

Tomaten worden niet direct buiten gezaaid, maar binnenshuis voorgekweekt en vervolgens vanaf half mei buiten geplant. Maar pas als de laatste kans op nachtvorst voorbij is! De beste zaaitijd is van begin maart tot uiterlijk begin april.

Eerder zaaien in januari of februari levert weinig voordeel op. Het duurt dan gewoon te lang voor de plantjes naar buiten kunnen. Vooral als de zaden op de vensterbank worden gezaaid, moet je beseffen dat de lichthongerige tomaten het daar niet meerdere maanden uithouden. Hoe langer ze daar blijven, hoe groter de kans dat ze spichtig worden, oftewel dunne, onstabiele scheuten die ontstaan bij een gebrek aan licht. Als je geen lichte plaats voor het raam hebt, kun je overwegen om een speciale plantverlichting aan te schaffen.

Zelf tomaten kweken: welke aarde is de juiste?

Voor het zaaien in zaaibakken of zaaipotjes kun je het beste kant-en-klare stekgrond gebruiken, ook wel zaaigrond genoemd. Deze grond bevat weinig voedingsstoffen om de wortelvorming van de zaailingen te stimuleren. Met een mengsel van tuinaarde, compost en zand kun je zelf stekgrond maken. Wanneer de eerste blaadjes verschijnen na de twee zaadlobben, kun je de tomaten uitplanten in voedselrijke grond zoals hieronder beschreven.

Hoe kun je het beste tomaten zaaien?

Maak de stekgrond eerst goed vochtig. Verspreid de zaden vervolgens over de vochtige grond zodat ze ongeveer twee centimeter uit elkaar liggen. Bedek het zaad nu met een laagje aarde van ongeveer 0,5 tot 1 cm dik. Druk het geheel vervolgens voorzichtig aan met je hand of een plank en besproei de grond met een pompverstuiver. Een te sterke waterstraal zou de zaden terug naar de oppervlakte drijven.

Tomaten kweken in een minikas

Span nu huishoudfolie over de zaaibak of het potje en zet het op een warme plek. Als alternatief kun je ook een glasplaat als afdekking gebruiken. De folie zorgt ervoor dat de grond vochtig blijft en werkt als een minikas. Tomatenzaden houden er niet alleen van dat het gelijkmatig vochtig is tijdens het ontkiemen, maar ook dat het warm is. Als alternatief voor folie zijn er speciale kweekbakken met deksels die voor een vochtig microklimaat zorgen. De grond mag namelijk niet uitdrogen tijdens de kiemfase.

Zelf tomaten kweken: de ideale kiemtemperatuur

De ideale kiemtemperatuur ligt rond de 20 tot 24 °C. De ontkieming begint dan al na acht tot tien dagen. De twee langwerpige zaadlobben verschijnen als eerste. Na het ontkiemen zijn koelere temperaturen beter. Bij temperaturen van 15 tot 16 °C hebben tomaten minder kans om spichtig te worden, omdat ze zich dan langzamer ontwikkelen. In de regel zijn er altijd kamers in huis die minder verwarmd zijn, zoals bijvoorbeeld de slaapkamer.

Terwijl de kleine zaailingen groeien, kun je ze het beste meerdere keren per dag aanraken met de vlakke hand. Door deze stimulatie groeien ze veel sterker en stabieler. “Gestreelde” tomaten zijn later buiten veel robuuster.

Wat houdt tomaten verspenen in?

Zodra de tomaten na de kiemblaadjes de eerste echte blaadjes krijgen, moet je ze verspenen. Dit zorgt voor meer ruimte en een sterke wortelgroei. Verspenen betekent dat je de individuele tomatenplantjes voorzichtig met een houten stokje (pikeerstokje) uit de grond tilt en ze vervolgens in een eigen potje overplant. Zorg ervoor dat je de wortels hierbij niet beschadigt.

Plant de tomatenzaailingen in hun nieuwe pot iets dieper dan voorheen. Dieper planten zorgt voor extra wortelvorming, een basisvereiste voor een goede oogst. Geef daarna natuurlijk goed water. Zorg er wel altijd voor dat de warmteminnende tomaten geen ijskoud water krijgen.

Tomaten houden van veel mest en water

De nieuwe pot kan het beste een diameter van negen tot elf centimeter hebben en worden gevuld met universele aarde of goed gerijpte compost. De tomaten hebben nu namelijk een goede verzorging met voedingsstoffen nodig. Tomaten zijn sterke groeiers en hebben dus veel mest nodig, zelfs nadat ze in de volle grond zijn geplant. Een goede organische vloeibare meststof is bijvoorbeeld een aftreksel van brandnetel. Ook hebben deze dorstige planten regelmatig veel water nodig.

Uitplanten van de zelfgekweekte tomatenplanten

Vanaf half mei kunnen de tomaten in de tuin of op het balkon worden geplant. Ook hier geldt dat de jonge plantjes iets dieper in de grond moeten worden geplant. Voeg een flinke portie compost toe aan het plantgat om aan de behoeften van de voedselhongerige plant te voldoen. Hou een afstand van 50 tot 60 centimeter aan om schimmelziektes te voorkomen.

Zelf tomaten kweken: natuurlijke bescherming tegen schimmelziekten

Vanwege hun grote gevoeligheid voor schimmelziekten, zoals bruinrot, moet je de tomaten alleen water geven in het wortelgebied en geen water over de bladeren sproeien. Bescherming tegen de regen door middel van een afdak of een kas zorgt ook voor minder schimmelziekten. Door de tomatenplanten op de juiste manier te behandelen, kun je ze ook beschermen tegen schimmels.

Groei bevorden: Dieven van de tomatenplant

Om de groei van de tomaten te bevorderen, moet je regelmatig de okselscheuten verwijderen, het zogenaamde “dieven”, om de opwaartse groei van de tomatenplant te bevorderen. Dit doe je door de dief (de okselscheut) tussen duim en wijsvinger te nemen en hem zover naar links of rechts te buigen dat hij afscheurt. Gebruik nooit een mes, hiermee kunnen ziektes van plant op plant worden overgebracht.

Ik wens je veel succes met je tomatenteelt en een rijke oogst!