Vlindertuin: Bloemen en struiken voor vlinders

Niet alleen met bijen gaat het wereldwijd slecht. Ook veel vlinders worden met uitsterven bedreigd. Met een natuurtuin vol vlinderplanten kun je grote en kleine vlinders een stukje van hun habitat teruggeven en ze helpen voort te bestaan.

De zwarte stippen aan de buitenkant van de vleugels van het veenbesblauwtje lopen van een crèmekleur over in een blauwachtige kleur. Uitgespreid lijkt het blauw te glinsteren en loopt het over in een antracietkleurige rand met een witte omlijsting. Het veenbesblauwtje is echt prachtig om naar te kijken, maar meestal alleen op foto’s. Want deze vlinder is nauwelijks nog te zien in Nederland, hooguit nog op een paar locaties in zuid Limburg. Volgens de vlinderstichting behoort hij tot de 47 bedreigde soorten. Dit is 62% van de vlindersoorten die in Nederland voorkomen.

Waarom verdwijnen vlinders?

Inmiddels zijn er 15 dagvlindersoorten compleet uit Nederland verdwenen. Over het algemeen zien wetenschappers een sterke afname van vlinders in heel Europa. Een van de redenen hiervoor is het verlies van leefgebied. Veel bloemenweides zijn verdwenen, door ruilverkaveling en intensivering weggevaagd. Voedselplanten voor rupsen worden steeds schaarser. Veel geschikte plekjes hebben plaats moeten maken voor huizen, wegen, industrie en landbouw..

In tegenstelling tot het boek “Rupsje Nooitgenoeg” is het zo dat veel rupsen en motten aan specifieke voedselplanten gebonden zijn. Dat betekent dat ze niet zomaar naar een alternatieve plant kunnen overschakelen als er van een bepaalde plantensoort niet genoeg is. Het afnemen van de vlinderpopulatie heeft ook gevolgen voor de populatie en diversiteit van andere insecten.
Er bestaan gelukkig projecten zoals het Natura 2000-programma , een Europees netwerk van beschermde gebieden om de habitats van bedreigde soorten in stand te houden.

Zo kun je helpen met vlinderplanten

Het maakt niet uit of je een groot perceel, volkstuintje, balkon of bloembak hebt: door vlinderplanten te plaatsen, geniet je niet alleen van een bloemrijk uitzicht, maar help je ook vlinders en hun rupsen.

Als je een vlindertuin wilt aanleggen, vermijd dan vanaf het begin het gebruik van onkruidverdelgers. Kies bovendien voor planten die op verschillende tijdstippen bloeien, zodat de insecten elke maand voedsel kunnen vinden.

Vuistregels voor een vlindertuin

Een insectvriendelijke tuin, die ook een thuis biedt aan vlinders, is gebaseerd op drie principes:

1. Het bestaat uit planten met nectarrijke bloemen.
2. De planten dienen ook als voedsel voor de rupsen.
3. De tuin biedt schuilplaatsen voor rupsen en vlinders ’s nachts en voor het leggen van eitjes.

Welke vlinderplanten zijn er?

Er zijn talrijke vlinderplanten waarmee je vlinders naar je tuin kunt lokken. Vooral soorten met paarse bloemen zijn populair. Dit heeft te maken met de UV-straling. De kleur violet reflecteert dit namelijk heel goed en trekt de vlinders daardoor bijna magisch aan.
Paarse vlinderplanten zijn bijvoorbeeld:

• Lavendel
• Grote kattestaart
• Wilde thijm
• Beemdkroon

Wel of geen vlinderstruik?

De vlinderstruik is een welbekende nectarplant voor vlinders. Alhoewel deze struik veel dag- en nachtvlinders aantrekt met zijn nectar, is en blijft het een exoot. In de landelijke gebieden zelfs als invasieve soort. Hier kun je beter voor inheemse planten kiezen of een steriele variant die niet uitzaait, zoals de Buddleja ‘Argus White’ of Buddleja ‘Argus Velvet’. De ultieme vlindertuin bevat dus meer dan alleen een vlinderstruik.

In een vlindertuing is er het hele jaar door nectar te vinden. Met bloemen van het vroege voorjaar tot de late herfst zorg je ervoor dat er het hele vlinderseizoen voldoende nectar voorhanden is.

Welke vlinderplanten zijn bijzonder rijk aan nectar?

De volgende planten zijn niet alleen erg populair bij vlinders vanwege hun nectarrijke bloemen. Ze hebben ook een lange bloeiperiode. In combinatie met andere vlinderplanten bieden ze voedsel van mei tot aan november:

• Slangenkruid
• Marjolein
• Esparcette
• Vlas

Rozen kunnen ook prima deel uitmaken van de vlindertuin, maar kies dan voor variëteiten zoals de Dortmund of Bobby James. Vlinders bereiken de nectar over het algemeen beter in ongevulde bloemen. Als je besluit om struiken te planten, let er op nectarhoudende varianten zoals de bladverliezende gelderse roos. Deze lokt zowel vlinders als andere insecten aan van mei t/m augustus.

Als je al in maart wilt beginnen, kun je een wilde bloemenweide aanleggen. Dit werkt bijzonder goed met de volgende soorten:

• Wisselbloem
• Siertabak
• Heliotroop

Deze planten doen het ook goed in bloembakken, voor wie geen tuin of slechts een kleine hoeveelheid ruimte tot zijn beschikking heeft.
Later in het jaar zorgen planten zoals de herfstpaardebloem ervoor dat vlinders nog steeds voedsel kunnen vinden, zelfs als andere planten al uitgebloeid zijn. Overigens wordt de herfstleeuwentand graag bezocht door het bruine zandoogje.

Het kruipt: ruimte voor rupsen

De rupsen van de vlinder hebben zowel bescherming als voedsel nodig. En wat dat laatste betreft zijn de nakomelingen van de vlinder vaak, nou ja, laten we zeggen kieskeurig. Sommige rupsen voeden zich alleen met één plant. De Grote Kattestaart daarentegen is voor veel verschillende rupsen een belangrijke voedselbron. Maar ook de volwassen Witjes, de Aurelia en de Kleine vos brengen graag tijd door op deze plant. Rolklaver is ook een belangrijke plant voor vlinderrupsen.

Een uitgebreid overzicht van vlinderplanten evenals een overzicht met planten voor rupsen, vind je op de website van de vlinderstichting.

Naast voedsel biedt een vlindertuin ook beschutting, zowel voor de rupsen als voor de volwassen insecten. Admiraalvlinders, distelvlinders en dagpauwogen vinden bescherming tegen het weer, de nacht en roofdieren in klimop en wilde wingerd. Vlinders leggen hun eitjes graag op plekken die de warmte van de dag vasthouden. Je kunt de afzonderlijke plantenzones daarom verbinden met grindpaden en ruwe muren. De Argusvlinder vindt dit bijvoorbeeld erg fijn

Wat kun je nog meer voor vlinders doen?

Laat de grasmaaier eens in de schuur staan. Sowieso zijn verhoogde grasperken in de tuin momenteel trendy. En als je het dan toch moet maaien, maai dan nooit het hele gebied in één keer. Zo blijven er altijd een paar exemplaren van bepaalde voedselplanten staan en kunnen de vlinders ondanks het maaien toch nectar vinden. Dit geldt overigens niet alleen voor de vlinders.

Zoals in zoveel gevallen is je actieve inzet om vlinders te helpen met een natuurlijke tuin slechts een van de vele mogelijkheden. Maar je kunt ook iets buiten je eigen tuin om doen, namelijk: regionale en seizoensgebonden producten kopen, bij voorkeur uit de biologische landbouw. Op die manier richt je je op milieuvriendelijke teelt van producten in plaats van intensieve landbouw.