Slakken ecologisch bestrijden: tips van een deskundige

Er is waarschijnlijk geen tuinplaag waarover zoveel geklaagd wordt als over de onbeminde naaktslak. Geen wonder, want hierdoor kunnen pas ontkiemde zaden of vers geplante groentezaailingen van de ene op de andere dag volledig verdwijnen. Er zijn echter tal van ecologisch verantwoorde manieren om slakken te bestrijden en de plaag onder controle te houden.

Stop! Voordat je slakken gaat bestrijden: niet alle slakken zijn schadelijk

Van de vele honderden inheemse slakken richten slechts enkele soorten schade aan in onze tuinen. Slakken zijn belangrijk voor een intact ecosysteem en vervullen in de natuurlijke kringloop een rol als afbrekers.

De grootste tuinplaaggeest is de Spaanse slak, die werd binnengebracht met geïmporteerde groenten en zich sinds de jaren zeventig massaal heeft verspreid. Deze roodbruine naaktslak heeft de inheemse soort sterk verdrongen. Wegslakken, waaronder de zwarte – en egelwegslak en akkerslakken zijn veel minder vaak betrokken bij vraatschade.

Huisjesslakken zoals tuinslakken en wijngaardslakken veroorzaken nauwelijks schade. Ze voeden zich voornamelijk met schimmels, algen en dode planten. De beschermde wijngaardslakken eten de eitjes van de schadelijke slakken. Er is zelfs een slak die jaagt op de vraatzuchtige soortgenoten: de zwartgevlekte tijgerslak ook wel grote aardslak genoemd, worden daarom ook te koop aangeboden.

Ken je vijand: Interessante informatie over slakken

De onbeminde naaktslakken zijn overwegend hermafrodiet, wat bijdraagt aan hun vermenigvuldiging. Voor de paring zijn het mannetjes, die vervolgens vrouwtjes worden en enorme hoeveelheden eitjes produceren: Een slak legt meestal 100-300 eitjes in de herfst onder de grand, waar deze de winter overleven.

Vooral ’s nachts en bij vochtig weer zoeken de slijmerige beestjes voedsel, . Ze hebben vocht nodig om slijm te produceren. Het slijm beschermt ze tegen uitdroging en wordt gebruikt voor de voortbeweging. Ze “surfen” elegant vooruit op het zelf geproduceerde slijm.

Slakken hebben een ongelooflijk reukvermogen: ze kunnen hun favoriete voedsel op een afstand van 50 meter ruiken. In één nacht kunnen ze gemakkelijk een afstand van 15-20 meter afleggen. Ze hebben ook een langetermijngeheugen, wat betekent dat ze nacht na nacht terugkeren naar hun traktatie tot er alleen nog een geraamte over is.

Slakken bestrijden: Wat kunnen tuiniers doen tegen slakken?

Als je veel slakken in je tuin hebt, zijn er een paar basismaatregelen die je kunt nemen om het ze zo moeilijk mogelijk te maken:

Geef je planten ’s ochtends vroeg water en niet ’s avonds, anders voorzie je de nachtdieren van optimale vochtomstandigheden. Vers besproeide tuinaarde tijdens een warme zomernacht is een optimaal “welzijnsklimaat” en zorgt bij de slakken voor een absolute feeststemming. Het beste is om alleen de wortels van de planten gericht water te geven in plaats van uitgebreid de hele tuin te besproeien. Buiten is het voldoende om twee keer per week grondig water te geven.

In een slakkenrijke tuin kun je dikke lagen mulch het beste vermijden, want daaronder voelen ze zich bijzonder thuis. Vooral vochtig gras trekt de onbeminde fijnproevers aan, terwijl ze zich onder stro niet zo op hun gemak voelen.

Monoculturen bevorderen slakken, vooral als het gaat om hun favoriete planten. Daarom behoren soortenrijke gemengde culturen tot de preventieve maatregelen

Plant indien mogelijk alleen sterke en gezonde planten in je tuin. Slakken hebben een voorkeur voor zwakke planten. En zaai of plant over het algemeen iets meer dan je nodig hebt.

Jonge, tere planten behoren tot de absolute favorieten van slakken, dus laat ze niet onbeschermd in de tuin staan. Sommige planten vinden slakken niet zo lekker en daarom hebben deze planten de voorkeur in een “slakkentuin” (zie het volgende overzicht). Maar wees voorzichtig, niet elke slak houdt zich aan deze regel: het kan gebeuren dat ze toch aan onbeminde planten knabbelen, vooral als deze nog jong zijn.

Overzicht: Deze planten vinden slakken heerlijk of verafschuwen ze.

Voorkeursplanten van slakken

Groenten: bonen, Chinese kool, aardbeien, sla, koolrabi, pompoen, paprika, selderij, courgette, witte kool

Kruiden: basilicum, dille, tuinkers, balsemwormkruid, mariadistel, peterselie, mosterd

Bloemen: asters, petunia’s, dahlia’s, funkias, ridderspoor, zonnehoed, afrikaantjes (Tagetes), zinnia’s

Door slakken niet geliefde planten

Groenten: andijvie, venkel, veldsla, knoflook, prei, snijbiet, rode sla, radicchio, groenlof

Kruiden: bijvoet, bonenkruid, borage, dost, citroenkruid, lavendel, oregano, munt, rozemarijn, salie, hysop, alsem, wijnruit

Bloemen: vrouwenmantel, toorts, Californische klaproos, korenbloem, lelietje-van-dalen, kaasjeskruid, pioenroos, goudsbloem, duizendblad, sleutelbloem

Slakken bestrijden – Methode 1: Slakken moeten buiten blijven!

Er zijn talloze methoden om deze vraatzuchtige wezens weg te houden bij tere sla. Slakkenhekjes hebben hun waarde bewezen en zijn efficiënt. Ze zijn gemaakt van metaal of kunststof en hebben een scherpe gebogen bovenrand om migratie te voorkomen. Je moet er alleen voor zorgen dat er geen overhangende planten als “ladder” worden gebruikt en dat alle slakken binnen het hek worden verzameld. Deze omheiningselementen zijn echter relatief duur, wat een kostbaar kan worden voor grote tuinen. Er zijn ook elektrische afrasteringen met zwakstroom.

Er kunnen ook koperen slakkenhekjes worden gebruikt om de slakken tegen te houden waar ze niet graag overheen kruipen. Verschillende bedrijven bieden ook niet-giftige, weerbestendige barrières in de vorm van gel of als beschermende coating aan. Een beschermende omranding voor een enkele plant wordt ook wel een “slakkenkraag” of “slakkenhoed” genoemd.

Methode 2 voor slakkenbestrijding: afweren of afschrikken

In tuinliteratuur worden barrières gemaakt van absorberend strooiselmateriaal aangeprezen. Vaak worden as, ongebluste kalk, zand, zaagsel, steenpoeder, maar ook eikenschors, dennennaalden, koffiepoeder en kaf van graan gebruikt. Hierbij moet worden opgemerkt dat sommige hiervan de pH-waarde van de bodem veranderen: Kalk (alkalisch), dennennaalden, eikenschors en koffiepoeder (zuur). Het strooien van kalk, as van verbrand hout en zaagsel is bijzonder effectief gebleken.

Over absorberende materialen wordt niet graag heen gekropen omdat ze het slijmreservoir van de slakken zwaar belasten. Het materiaal dient om de plantenbedden worden gestrooid en moet minstens 30 cm breed zijn om de slakken effectief weg te houden. Deze methode is echter alleen succesvol bij droog weer, als de slakken toch al niet zo actief zijn.

Een andere mogelijkheid is een barrière van slakkenwerende planten. Dit kunnen o.a. bladeren van varens, tomaten, zwarte bessen, lavendel, salie en alsem zijn. Deze planten kunnen in de vorm van mulch, thee of gier worden gebruikt en rond de bedreigde planten worden geplaatst of bewaterd. De van slakkenwerende planten gemaakte thee kan ook worden gebruikt om de planten te besproeien (10 g bladeren op 2 liter water). Ook zijn er in de handel verkrijgbare sprays op natuurlijke basis. Net als bij absorberende strooimaterialen geldt dat deze vorm van barrière na een regenbui moet worden vernieuwd.

Methode 3: Slakken bestrijden door ze te lokken en te verzamelen

Een interessante methode is het lokken van de slijmerige fijnproevers met speciale lekkernijen. Zo worden ze afgeleid van de eigenlijke tuinplanten, zodat die ongestoord kunnen groeien. Dus plant een “offerplantenperk” met planten waar elke slak een zwak voor heeft, zoals sla, dahlia’s, tuinkers, mosterd of afrikaantjes (Tagetes).

Er zijn ook andere lokmiddelen die je in hoopjes aan de rand van de plantenbedden kunt leggen: kattenbrokjes, hondenkoekjes, havermout, tarwezemelen of rauwe aardappelschijjvjes. Het beste werkt goed bevochtigd lokaas. Het nadeel van deze lokmethode met een “tractatie” is, dat er nieuwe slakken komen die zich permanent in je tuin willen vestigen. Deze methode is daarom alleen nuttig als je de slakken voortdurend opraapt en wegruimt.

Tot de absolute lievelingsgeur van alle slakken behoort bier. Daarom worden er ook zogenaamde “biervallen” gebruikt. De voordelen zijn echter minimaal: hoewel sommige gulzige slakken verdrinken, zorgt de geur van bier ervoor dat ook alle naburige slakken komen drinken en feesten. Terwijl de tuinen van de buren snel slakkenvrij zullen zijn, wordt er in jouw tuin elke avond gefeest!

Slakken kunnen echter niet alleen met smakelijke traktaties worden aangetrokken, maar ook met behulp van schuilplaatsen. Bied je tuinbezoekers dus niet alleen voedsel aan, maar ook onderdak! Dat is handig, omdat je ze daar overdag kunt oppikken. Oude planken, dakpannen, stenen, omgekeerde bloempotten of onderzetter en grote bladeren (rabarber) zijn ideaal. Deze plaatsen zijn ook geliefd voor het leggen van eieren, zodat je zo ook eenvoudig de toekomstige generatie slakken kunt elimineren.

Slakken bestrijden – Methode 4: Doden. Of toch liever wegruimen?

Menig emmer wordt dagelijks gevuld bij het verzamelen van slakken in een “slakkentuin”. Maar wat te doen met het slijmerige verzamelde materiaal. Veel tuiniers doden de slakken door ze in stukken te snijden of met kokend water te overgieten. Als je daarvoor kiest, is het belangrijk om te weten dat naaktslakken kannibalistisch zijn en zich graag tegoed doen aan dode soortgenoten. Deze moeten daarom verweg van de plantenbedden worden weggegooid.

Ik persoonlijk heb besloten om geen slakken te doden, maar om de slijmerige beestjes naar een afgelegen weiland te verhuizen. Daarbij moet je wel bedenken dat slakken een goed richtingsgevoel hebben en ongelooflijk “aan huis gebonden” zijn. Met andere woorden: Weggeruimde slakken komen terug! Mijn ervaring is dat ze minstens 50-100 meter ver van de tuin moeten worden geplaatst. Onderzoeksteams van verschillende Britse universiteiten hebben een draagafstand van minstens 20 meter vastgesteld, wat mijn slakken helaas niet hebben bevestigd.

De beste tijd om ze te verzamelen is ’s ochtends en ’s avonds, bij voorkeur dagelijks. Volharding wordt beloond, want al na een paar dagen neemt het aantal verzamelde slakken af. Maar alleen als je de toeloop van buitenaf voorkomt. Gebruik handschoenen of een slakkentang voor de slijmerige verzamelactie.

Methode 5: Slakken bestrijden betekent slakkenvijanden ondersteunen

Een van de principes van biologisch tuinieren is het bevorderen van natuurlijke slakkenvijanden. Dieren die slakken of slakkeneitjes eten zijn onder andere padden, egels, spitsmuizen, hagedissen, hazelwormen, vuurvliegjes en verschillende kevers. Vogels (merels, spreeuwen) dragen ook ijverig bij aan de regulering van de slakkenpopulatie. Deze dieren kunnen ondersteund worden door geschikte leefomgevingen: Stapels hout en kreupelhout, stenen muren, struiken en heggen .

Helaas wordt de grootste plaag, de Spaanse slak, door bijna alle nuttige insecten gemeden. Dit komt omdat de Spaanse slak bitterder smaakt en slijmeriger is. Daarom wordt de voorkeur gegeven aan inheemse slakken. Maar ook hiervoor is er een oplossing…

Slakken bestrijden – Methode 6: De loopeend, de schrik van alle slakken

De Indische loopeend is een betrouwbare slakkeneter, die ook de Spaanse slak niet versmaadt. Loopeenden zijn vooral in grote tuinen bijzonder effectief en nuttig, zo ook bij tuindersbedrijven Ze maken de gebieden grondig schoon voor het inzaaien of aanplanten. Daarna is het beter om ze niet meer in de plantenbedden toe te laten, omdat ze met hun uitwerpselen groenten en kruiden verontreinigen.

Loopeenden hebben voor hun welzijn een badvoorziening nodig. Drinkplaatsen zijn ook belangrijk zodat de slijmerige slakken gemakkelijk door de keel kunnen glijden, want het is heel goed mogelijk dat een loopeend zich anders kan verslikken in een dikke slak.

Geen goede slakkenbestrijdingsmethode: chemische slakkenbestrijding indien mogelijk vermijden

Veel tuiniers gebruiken nog steeds chemische middelen om slakken te bestrijden. Daarbij worden met name twee actieve ingrediënten gebruikt, die worden gecombineerd met een lokstof. Het actieve ingrediënt ijzerfosfaat is zelfs toegestaan voor gebruik in de biologische landbouw en wordt beschouwd als vriendelijk voor nuttige organismen. De slakken stoppen met eten en sterven langzaam.

In vergelijking met de preparaten met het actieve ingrediënt metaldehyde worden de slakken niet uitgeslijmd. Van metaldehyde wordt gezegd dat het negatieve effecten heeft op bodemorganismen, nuttige organismen en huisdieren. In de landbouw wordt het neurotoxine methiocarb gebruikt, dat ook giftig is voor mensen. Wat alle chemische slakkenwerende middelen echter gemeen hebben, is dat ze ook onschadelijke slakken doden.

Heb je de slakken onder controle, maar word je gek van bladluizen? Lees hier het artikel van Rudi Beiser over “Bladluizen ecologisch bestrijden” in het Waschbär-magazine.