Duurzame kaarsen: een overzicht van alternatieven

In Europa werden in 2018 meer dan 700.000 ton kaarsen gebruikt. Meer dan ooit tevoren. De klassiekers, zoals witte theelichtjes, stompkaarsen en steeds meer kroon- en dinerkaarsen blijven de grootste omzet genereren. Maar je kunt ze niet allemaal met een schoon geweten aansteken. Wij hebben daarom ons licht eens opgestoken: welke kaarsen bestaan er eigenlijk, hoe worden ze gemaakt, welke zijn echt duurzamer dan andere en waarom?

Conventionele paraffinekaarsen: helaas nog steeds de meerderheid

Volgens het Europese Kaarsenverbond is paraffinewas nog steeds de meest gebruikte grondstof bij de productie van kaarsen. Paraffine wordt gewonnen uit minerale olie, oftewel aardolie. Met zijn negatieve invloed op het klimaatevenwicht wordt deze klimaatkiller beschouwd als een uiterst problematische grondstof. Hoewel het eigenlijk een goedkoop afvalproduct is bij de productie van smeerolie, is de prijs van paraffinewas de laatste jaren sterk gestegen. Toch kun je er zeker van zijn: wie achteloos een theelichtje of kaarsje pakt in een meubelzaak of supermarkt, krijgt meestal een product dat gemaakt is van conventionele paraffine. Maar wie eco-bewust is, kan veel alternatieven voor paraffine vinden:

Kaarsen van stearine of palmolie? Alleen onder bepaalde voorwaarden

Stearinekaarsen worden gemaakt van hernieuwbare, plantaardige grondstoffen. Ze branden met een rustige vlam en zijn roet- en druipvrij  en verkrijgbaar als stompkaars, kerstboomkaarsje of theelichtje. In het ideale geval zijn stearinekaarsen CO2-neutraal. Behalve plantaardige vetten worden ook vaak dierlijke vetten als basis voor stearine gebruikt. Veganisten moeten daarom de ingrediëntenlijst ervan goed bekijken.

Het probleem is, dat stearinekaarsen ook van palmolie worden gemaakt. De grondstof palmolie en de teelt ervan op enorme conventionele palmolieplantages heeft veel negatieve gevolgen voor het milieu: ontbossing, platbranden en vernietiging van het tropisch regenwoud. Maar het kan ook anders: er is steeds meer vraag naar gecertificeerde duurzame kaarsen gemaakt van stearine, waardoor de prijs van de grondstof stijgt. Biologische kaarsen van stearine moeten afkomstig zijn uit ecologische, duurzame palmolieteelt. Bij Waschbär letten wij er bij kaarsen van stearine of palmolie op dat het om Round-Table-waren (RSPO – Roundtable on Sustainable Palm Oil) gaat. Deze organisatie is opgericht op initiatief van het WWF en probeert duurzame teeltmethoden voor palmolie te stimuleren.

Ecologisch alternatief: biomassa-kaarsen

Een echt duurzaam alternatief voor paraffine en stearine zijn kaarsen gemaakt van biomassa, omdat ze onder andere geproduceerd worden van industrieel afval. Bij lichtjes van biomassa wordt geen aardolie gebruikt, en het regenwoud niet aangetast. Verder worden er geen grondstoffen verwerkt, die als levensmiddelen of veevoer zijn bestemd. Er ontstaan dus geen voedseltekort en prijsexplosie.

Biomassa bestaat uit hout-, huis- en tuinafval, bladeren, mest van kleine dieren of ander organisch materiaal en wordt als hernieuwbare energiebron beschouwd. Door groei en verbranding ontstaat er een CO2-kringloop. De oliehoudende biomassa voor de productie van Waschbär-kaarsen komt uit Duitsland, deels uit de voedselindustrie of uit restafval van het voedselgebruik. Sommige biomassa-kaarsen branden onrustiger en niet helemaal zonder resten op zoals conventionele kaarsen. Vaak is het brandgedrag van kaarsen verschillend. Het kan dus zijn dat je misschien eerst moet wennen aan het duurzame kaarsenplezier met biomassa-kaarsen. Het besparen van grondstoffen en vermijden van CO2 zijn echter overtuigende argumenten in het voordeel van kaarsen van biomassa.

Kaarsen van bijenwas: een populaire maar dure klassieker

Heerlijk geurend en een fantastisch natuurproduct: kaarsen van 100 procent bijenwas. Dit duurzame alternatief heeft echter ook een prijs. Terecht, want voor de productie van was moeten bijen veel doen: voor één kilo zuivere honingwas moeten werkbijen 1,2 miljoen minieme plaatjes afscheiden, resp. moet een bijenvolk een heel jaar lang werken. Bij bijenwas moet er in elk geval op worden gelet dat deze uit een bio-imkerij komt. Vanwege de complexe en dure productie worden veel bijenwaskaarsen geïmporteerd uit China, Zuid-Amerika of Zuid-Afrika. Maar waarom zijn deze goudgele lichtbronnen zo geliefd? Bijenwaskaarsen bevatten geen chemische toevoegingen. Ze branden lang, roetvrij en verspreiden een bijzonder fijne, natuurlijke geur, die een unieke ontspannen sfeer schept.

Andere alternatieven: lichtbronnen van sojawas, zonnebloemolie en koolzaadolie

Behalve biomassa en bijenwas zijn er vandaag de dag nog meer duurzame kaarsen-alternatieven: bijvoorbeeld lichtbronnen van sojawas, zonnebloemolie en koolzaadolie. Natuurlijk zijn deze alleen duurzaam als niet-genetisch gemanipuleerde planten als basis worden gebruikt. Waschbär heeft kaarsen-alternatieven uit koolzaadolie en zonnebloemolie in het assortiment.

De kaarsenproductie: persen, gieten of dompelen

Wat is belangrijk? Goedkope kaarsen worden meestal geproduceerd in een poederpersproces waarbij bijvoorbeeld paraffinegranulaat samen met een lont wordt geperst. Tijdens het gietproces wordt de was, meestal stearine of bijenwas, eerst verhit en dan in de gewenste vorm gebracht. Gegoten kaarsen zijn meestal zwaarder en branden langer. Het oudste proces bij het maken van kaarsen is het dompelen. Daarbij wordt de lont door een bad met vloeibare was getrokken, tot de gewenste dikte is bereikt. Dit is een complex en duur proces, maar het resultaat is dat de kaars heel lang en gelijkmatig brandt.

De kaarsen in het assortiment van Waschbär worden in Europa gemaakt, met name in Duitsland en ook in werkplaatsen voor mensen met een beperking.

In he algemeen geldt: Goede kaarsen zijn zwaar.

Kwaliteitslabel voor kaarsen: RAL en Bio

Wie bij het kopen van kaarsen zeker wil weten dat het om een kwalitatief hoogwaardige kaars gaat, kan enerzijds op het RAL-kwaliteitslabel  letten. De kaarsen met label druipen niet, produceren weinig roet en rook en bevatten grondstoffen die voldoen aan de gezondheids- en milieugrenzen, die streng worden gecontroleerd. Maar absoluut nog beter is een kaars, die van het bio-keurmerk is voorzien. Want hier zijn de eisen en regels nog strenger, vooral met betrekking tot de grondstoffen en de productie. Met Nederlands populairste type kaars, het theelichtje, is op het gebied van milieubescherming één ding snel haalbaar: let op producten zonder aluminium bakje en spaar daarmee het milieu!