Duurzame kaarsen: een overzicht van alternatieven

Kaarsen creëren een gezellige sfeer en zijn vooral populair in de wintertijd, of het nu theelichtjes, stomp- of staafkaarsen zijn. Maar ze vergezellen ons ook tijdens meditatie en knusse momenten op de bank of helpen om donkere hoekjes in huis te verlichten. Maar niet alle kaarsen zijn gelijk als het gaat om hun impact op het milieu. Wij belichten wat duurzame kaarsen kenmerkt en hoe je kaarsresten op een zinvolle manier kunt hergebruiken.

Conventionele paraffinekaarsen: helaas nog steeds de standaard

Paraffinewas is nog steeds de meest gebruikte grondstof voor kaarsen. Het is een bijproduct van raffinaderijen van ruwe olie. Ruwe olie wordt beschouwd als een uiterst problematische grondstof, niet in het minst vanwege rampen zoals ongelukken met tankers en olielekken, die een langdurige en ernstige impact hebben op de dieren- en plantenwereld. Bovendien is olie een eindige grondstof waarvan de winning steeds duurder en tijdrovender wordt. Toch kun je er zeker van zijn: kaarsen uit de meubelzaak of supermarkt zijn meestal gemaakt van conventionele paraffine.

Duurzaamheid versus gezondheid: vormt paraffine ook een gezondheidsrisico?

Bij het branden van paraffinekaarsen komt benzeen vrij. Deze vluchtige organische stof (VOS) is door het Internationaal Agentschap voor Kankeronderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie geclassificeerd als kankerverwekkend voor mensen. Tot nu toe is het kankerrisico van kaarsen onvoldoende wetenschappelijk onderzocht. Er is ook geen bewijs voor een direct verband tussen het branden van kaarsen en de ontwikkeling van kanker. Toch raadt de dienst aan om niet-giftige materialen te gebruiken. Welke dat kunnen zijn, laten we je hieronder zien.

Stearinelichtjes, kaarsen zonder paraffine? Alleen onder bepaalde voorwaarden

Stearinekaarsen worden gemaakt van hernieuwbare, plantaardige grondstoffen. Ze branden met een rustige vlam en zijn roet- en druipvrij en verkrijgbaar als stompkaars, kerstboomkaarsje of theelichtje. In het ideale geval zijn stearinekaarsen CO2-neutraal. Naast plantaardige vetten worden ook vaak dierlijke vetten als basis voor stearine gebruikt. Veganisten moeten daarom de ingrediëntenlijst ervan goed bekijken.

Het probleem is dat stearinekaarsen ook gemaakt kunnen worden van palmolie. Deze grondstof en de teelt ervan op enorme conventionele palmolieplantages heeft veel negatieve gevolgen voor het milieu: ontbossing, platbranden en vernietiging van het tropisch regenwoud. Kaarsen op basis van RSPO-gecertificeerde palmolie zijn iets beter. Het RSPO-keurmerk is een certificaat dat is uitgegeven door het initiatief “Round Table for Sustainable Palm Oil”. Dit bewijst in ieder geval dat de gebruikte palmolie op een milieuvriendelijke en sociaal verantwoorde manier is verbouwd. Het is echter duurzamer om stearine te gebruiken, die gebaseerd is op andere plantaardige grondstoffen dan palmolie, bijvoorbeeld uit restproducten van de olijfolieproductie.

Ecologisch alternatief: kaarsen gemaakt van biomassa

Een echt duurzaam alternatief voor paraffine en stearine zijn kaarsen gemaakt van biomassa, omdat ze onder andere geproduceerd worden van industrieel afval. Bij lichtjes van biomassa wordt geen aardolie gebruikt, en het regenwoud niet aangetast. Bovendien worden er geen grondstoffen gebruikt, die als gebruikt die als voedsel of diervoeder kunnen dienen. Er ontstaat dus geen voedseltekort en geen prijsexplosie.

Biomassa bestaat uit hout-, huis- en tuinafval, bladeren, mest van kleine dieren of ander organisch materiaal en wordt als hernieuwbare energiebron beschouwd. Door groei en verbranding ontstaat er een CO2-kringloop. Sommige biomassakaarsen branden onregelmatiger en branden niet helemaal op. De kaarsen hebben vaak een verschillend brandgedrag. Het kan daarom zijn dat je even moet wennen aan het duurzame genot van kaarslicht met biomassakaarsen. Maar dat is het waard als je kijkt naar de vele voordelen op het gebied van duurzaamheid.

Duurzame kaarsen van bijenwas: een populaire maar dure klassieker

Heerlijk geurend en een fantastisch natuurproduct: kaarsen gemaakt van 100 procent bijenwas. Aan dit duurzame alternatief hangt echter ook een prijskaartje. Terecht, want de bijene moeten er veel voor doen: Voor één kilo zuivere honingwas moeten werkbijen 1,2 miljoen minieme plaatjes afscheiden, resp. moet een bijenvolk een heel jaar lang werken. Belangrijk is er echter op te letten dat kaarsen gemaakt van bijenwas afkomstig zijn van biologische bijenteelt. Dit komt omdat veel kaarsen van bijenwas tegenwoordig worden geïmporteerd uit China, Zuid-Amerika of Zuid-Afrika vanwege het complexe en dure productieproces. Waarom zijn de goudgele lichtbronnen zo populair? Bijenwaskaarsen hebben geen chemische toevoegingen nodig. Ze branden lang en roetvrij en verspreiden een edele, natuurlijke geur die een onvergelijkbaar ontspannen sfeer creëert.

Andere alternatieven: kaarsen gemaakt van sojawas of koolzaadwas

Behalve biomassa en bijenwas zijn er vandaag de dag ook andere duurzame alternatieven voor kaarsen, zoals lichtje gemaakt van soja of koolzaadwas. Dit zijn veganistische, biologisch afbreekbare grondstoffen. Ze zijn niet gebaseerd op petroleum of palmolie en geven geen schadelijke stoffen af wanneer ze branden. De hernieuwbare, plantaardige grondstoffen zijn GGO-vrij en verkrijgbaar uit Europese of zelfs Duitse teelt. De sojaolie komt echter vaak nog uit de VS, wat een negatieve invloed heeft op de ecologische balans. Je moet hier rekening mee houden bij het maken van je keuze.

De kaarsenproductie: persen, gieten of dompelen

Goedkope stompkaarsen, staafkaarsen en dergelijke worden meestal geproduceerd volgens de regressiemethode, waarbij bijvoorbeeld paraffinegranulaat wordt samengeperst met een lont. Tijdens het gietproces het materiaal, meestal stearine of bijenwas, eerst verhit en vervolgens in de gewenste vorm gegoten. Gegoten kaarsen zijn meestal zwaarder en branden langer. Het oudste proces bij het maken van kaarsen is het dompelen. Daarbij wordt de lont door een bad met vloeibare was getrokken tot de gewenste dikte is bereikt. Het is een tijdrovend en duur proces, maar het resultaat is dat de kaars heel lang en gelijkmatig brandt. Men kan aannemen dat hoe meer een kaars weegt, hoe hoger de kwaliteit.

Misschien heb je nu zin gekregenom zelf kaarsen te maken? Met onze DIY-instructies kun je eenvoudig zelf kaarsen maken en ze prachtig vormgeven.

Do it yourself: Kaarsen maken en versieren

Meer lezen

Hoe herken ik duurzame kaarsen?

De duurzaamheid van kaarsen hangt af van de gebruikte grondstoffen, de verwerking, de plaats van productie en de verpakking. Stearine op basis van niet-palmolie, biomassa of bijenwas zijn bijzonder geschikt als grondstof. Sojawas en koolzaadwas kunnen ook duurzaam zijn als de gebruikte grondstoffen uit Duitsland of tenminste Europa komen. Kaarsen op basis van paraffine zijn daarentegen niet duurzaam omdat ze op aardolie gebaseerd zijn. Er is geen etiketteringsplicht voor de ingrediënten van kaarsen. Veel fabrikanten en verkopers van duurzame kaarsen etiketteren echter de ingrediënten en hun plaats van herkomst, zodat je een bewuste keuze kunt maken bij het kopen van een product.

Welke kaarsen zijn biologisch afbreekbaar?

Kaarsen gemaakt van plantaardige of dierlijke grondstoffen worden over het algemeen beschouwd als biologisch afbreekbaar. Dit zijn bijvoorbeeld varianten gemaakt van bijenwas, koolzaadwas, sojawas, stearine op basis van palmolie en biomassa. De biologische afbreekbaarheid van een was garandeert echter niet noodzakelijk dat deze ook milieuvriendelijk is. Zoals in de vorige hoofdstukken al is uitgelegd, kunnen er ook ecologische en sociale problemen ontstaan bij het verkrijgen van schijnbaar duurzame grondstoffen, vooral als het gaat om de teelt van palmolie. Het is daarom belangrijk om precies uit te zoeken waar de kaarsen vandaan komen en hoe ze worden gemaakt. In tegenstelling tot plantaardige of dierlijke materialen is paraffinewas, dat wordt verkregen uit ruwe olie, niet biologisch afbreekbaar.

Zijn er keurmerken voor duurzame kaarsen of biologische kaarsen?

Als je duurzame kaarsen wilt kopen, is de keuze vaak niet eenvoudig. Door het ontbreken van verplichte etikettering zijn ingrediënten en landen van herkomst niet altijd duidelijk. Hieronder presenteren we enkele keurmerken die bij het kopen in ieder geval bepaalde kwaliteitsfactoren kunnen garanderen en kunnen helpen bij de oriëntatie.

RAL-keurmerk

Helaas garandeert het RAL-keurmerk niet dat kaarsen duurzaam zijn. Toch staat het keurmerk voor bepaalde kwaliteitsnormen en daarom hebben we het in onze lijst opgenomen. Kaarsen met het RAL-keurmerk branden op zonder te walmen of te druipen en ze stoten weinig roet uit. Ze mogen geen schadelijke stoffen bevatten zoals zwavel, problematische geurstoffen, zware metalen of polycyclische aromatische koolwaterstoffen. Er zijn ook specifieke limieten vastgesteld voor nikkel en lood.

RSPO-certificering

Certificering door de Roundtable on Sustainable Palm Oil (RSPO) heeft betrekking op kaarsen die palmolie als grondstof bevatten. Het keurmerk garandeert dat de palmolie die in de producten wordt gebruikt afkomstig is van milieuvriendelijke bronnen. Dit minimaliseert ecologische schade en ondersteunt het behoud van biodiversiteit.

Ecocert-label

Het Franse Ecocert-label maakt onderscheid tussen twee soorten kaarsen: producten van natuurlijke oorsprong en biologische producten. Natuurlijke kaarsen moeten uitsluitend bestaan uit natuurlijke ingrediënten. Er is echter geen minimumlimiet voor biologische ingrediënten. In het geval van biologische kaarsen moet ten minste tien procent van de totale ingrediënten ook afkomstig zijn van gecontroleerde biologische teelt. Voor de plantaardige ingrediënten geldt een minimumaandeel van 95%. De gebruikte alcohol moet ook biologisch gecertificeerd zijn.

Geurkaarsen: voorzichtig genieten

Geurkaarsen geven je kamers een warme en uitnodigende sfeer. Het samenspel van licht en delicate geur kan een gevoel van gezelligheid en tevredenheid creëren. Deze kaarsen kunnen ook worden gebruikt om onaangename geuren in huis te maskeren of te neutraliseren. Toch zijn geurkaarsen niet voor iedereen geschikt. Lees verder om erachter te komen waarom dat zo is.

Welke geurkaarsen zijn veilig voor de gezondheid?

In geurkaarsen zitten geurstoffen die vrijkomen tijdens het branden van een kaars en zo voor een aangename geur zorgen. Er zijn geurstoffen waar je allergisch op kan reageren bij contact met de huid. Ook kan er mogelijk een allergie ook optreden wanneer je deze geurstoffen inademt, maar hier is nog weinig over bekend. Misselijkheid, tranende ogen en hoofdpijn kunnen het gevolg zijn. Voor zwangere vrouwen, kleine kinderen en mensen met allergieën of astma worden dan ook geurvrije alternatieven aangeraden.

Kaarsen met geurstoffen of kleurrijke motieven zijn vaak vervuild met zware metalen, vlamvertragers en organische zwavelverbindingen. Limoneen, zoals in sommige geurkaarsen, kan leiden tot de vorming van kankerverwekkend formaldehyde.
Let daarom altijd goed op de geuren in geurkaarsen. Je kunt geurkaarsen het beste spaarzaam gebruiken en daarna luchten. Bijenwaskaarsen verspreiden van nature een fijne geur en kunnen daarom een verstandig alternatief zijn.

Zijn geurkaarsen duurzaam?

Wat de grondstof betreft, geldt voor geurkaarsen hetzelfde als voor geurloze kaarsen: ze bevatten vaak aardolie of palmolie. Het is daarom de moeite waard om kaarsen van koolzaad-, soja- of bijenwas te kiezen en het land van herkomst van de grondstoffen in de gaten te houden. Koolzaad- en sojawas zijn ook verkrijgbaar in GGO-vrije versies. De gebruikte geurstoffen moeten afkomstig zijn van gecontroleerde biologische teelt. Het is ook zinvol om regionale producenten te steunen.

Kaarsen duurzaam recyclen: Wat kan ik doen met kaarsresten?

Het zou zonde zijn om kaarsstompjes gewoon weg te gooien, maar vaak zijn ze niet meer aantrekkelijk genoeg als tafeldecoratie. In plaats van ze stof te laten vangen, kun je de restjes kaarsvet op een nuttige manier hergebruiken met deze tips.

Zelfgemaakte kaarsen van restjes was

Met behulp van onze eenvoudige DIY-instructie kun je eenvoudig zelf nieuwe kaarsen maken en versieren.

Do it yourself: Kaarsen maken en versieren

Meer lezen

Hoe kun je kaarsvet het beste laten smelten?

Kaarsvet veilig en eenvoudig laten smelten kan het beste au bain-marie. Giet de overgebleven was in een oude jampot of een leeg blik. Zet dit in een pan met water, waarbij je de pot niet meer dan voor de helft vult. Zo voorkom je dat er water in spat. Wanneer het water opwarmt, smelt de was heel zachtjes. Lucifer-, lontresten en dergelijke kunnen met een mes uit het gesmolten materiaal worden verwijderd. Vermijd kaarsvet direct in de pot te smelten, want dit is niet alleen moeilijk schoon te maken, maar kan in het ergste geval leiden tot spontane verbranding van het materiaal. Magnetrons en ovens zijn om deze reden niet geschikt.

Maak je eigen bijenwasdoeken

Maak van restjes bijenwaskaarsen met behulp van onze DIY-instructie bijenwasdoeken. Een ideale vervanging voor huishoudfolie en aluminiumfolie.

Do it yourself: bijenwasdoeken van stofresten

Meer lezen

Zelfgemaakte decoratieve hangers

Leg hiervoor een paar koekjesvormpjes op een met bakpapier beklede bakplaat. Smelt de kaarsenresten au bain-marie zoals hierboven beschreven en giet ze in de vormpjes. Boor voordat ze helemaal gestold zijn een klein gaatje in de hanger, zadat ze later opgehangen kunnen worden. Druk de hangers na het afkoelen voorzichtig uit de vormpjes. Rijg een stukje draad door het gaatje. De hangers zijn een mooie decoratie, vooral voor buiten. Als je wilt, kun je wat etherische olie aan de vloeibare was toevoegen voordat je de vormpjes giet en deze dan in je kledingkast hangen als natuurlijk “geurhangertje”.

Hoe kan ik kaarsen weggooien?

Kaarsresten kunnen niet worden gerecycled en moeten daarom worden afgevoerd met het restafval. Dit geldt voor alle soorten kaarsresten, inclusief die gemaakt zijn van biomassa, koolzaad en soortgelijke materialen. Om echt duurzaam te zijn, is het zinvol om kaarsen volledig te verbranden of wasresten te recyclen. Dit minimaliseert niet alleen het afval, maar maakt ook optimaal gebruik van het potentieel van de kaars.

Verdere tips voor het gebruik van kaarsen met weinig schadelijke stoffen

• Versieringen op de kaars, zoals vernis, glitterdeeltjes of plantendelen, kunnen de lucht in de kamer vervuilen. Kies in plaats daarvan voor kaarsen zonder versieringen.
• Voordat je een kaars aansteekt – en vooral daarna – moet je de kamer goed ventileren.
• Voorkom tocht, anders produceren de kaarsen meer roet.
• De lont van de kaars moet zo kort mogelijk zijn om de hoeveelheid verontreinigende stoffen in de lucht te minimaliseren.
• Om de kaarsvlam te doven, dompel je de lont kort in vloeibaar was met een lucifer of iets dergelijks. Op deze manier ontstaat er geen rook. Maak de pit daarna meteen weer recht.