Samen met de kinderen jaarringen duiden

Toen ik met mijn zoon onderweg was naar de kleuterschool, hebben we een korte tijd staan kijken naar het vellen van bomen. Mijn zoon was verdrietig dat de boom werd gekapt en vroeg waarom de mannen dit deden. De boswerker legde ons uit dat de boom helaas ziek was. De schade die in de afgelopen jaren door de droogte is ontstaan, heeft geleid tot een schimmelaantasting. Dit kon aan de hand van de groeiringen worden aangeduid. Dit kalmeerde mijn zoon en zo kon hij ondanks de verontrustende ervaring naar de kleuterschool.

‘s Middags heb ik mijn zoon weer opgehaald en toen hebben we de overgebleven boomstronken van dichtbij bekeken. Er waren groeiringen in verschillende diktes en met verschillende rondingen te zien. Best spannend als je dit goed bekijkt. Veel mensen weten dat je aan de groeiringen de leeftijd van een boom kunt aflezen, vandaar dat ze ook vaak jaarringen worden genoemd. Maar wij wilden graag weten, hoe de jaarringen ontstaan.

Hoe ontstaat een jaarring?

Jaar na jaar wordt een boom groter en de stam dikker. In het voorjaar en de zomer groeit een boom sneller dan in de herfst en winter. Hierdoor ontstaan in het voorjaar lichte en dikkere schorsgebieden. Men spreekt hier van ‘‘vroeg hout‘‘. Deze delen zijn later te zien als een lichte laag in de jaarringen. In de herfst groeit de boom minder snel. Dan ontstaat er een donkerdere en dunnere laag. Beide lagen, dus licht en donker samen, vormen dan een jaarring.

Jaarringen interpreteren: wat zeggen de jaarringen over een boom?

Afhankelijk van het weer en de externe omstandigheden verandert de breedte van de groeiringen. Als iets de groei van de boom heeft belemmerd, bijvoorbeeld droogte, dan is de ring dunner. Bij optimale omstandigheden groeit de boom sneller en is de ring ook breder.

Aan het uiterlijk van de jaarringen kun je dus de klimatologische omstandigheden aflezen die een boom heeft meegemaakt:

• Droogte uit zich in zeer dunne, nauwelijks zichtbare groeiringen.
• Zwarte onzuiverheden in het hout duiden op een bosbrand.
• Onderbrekingen in de ringen of nieuwe startlijnen van de ringen duiden op een verloop van wonden op de schors van de boom. Sommige bomen krijgen warrelknoesten door wildbeten, afgebroken takken of andere verwondingen aan de schors. Nieuwe zijscheuten kunnen ook voor wonden in de schors zorgen.
• Als de boom op sommige plekken meer wind of licht krijgt, dan zie je dat aan de ongelijkmatige groeiringen.
• Golvende, gekartelde lijnen kunnen wijzen op een ongedierteplaag.

Niet alleen klimatologische gebeurtenissen kun je aan de jaarringen aflezen, maar ook inslagen van bijvoorbeeld asteroïden. Bomen die zo’n gebeurtenis overleven, vertonen kleine stukken van omwerveld steen.

Bomen vertellen fascinerende verhalen

Misschien vind je in het bos een gekapte boom en kun je zijn levensverhaal reconstrueren. Deze fantasiereis vinden kinderen erg leuk. Mijn zoon en ik kregen een echt gevoel van ontzag voor dit indrukwekkende werk van de natuur. Het heeft ons nog bewuster gemaakt hoe belangrijk en tegelijkertijd gevoelig de kleine en grote sterken reuzen van het bos zijn. En uiteindelijk ook hoe belangrijk het is om water te besparen, zuinig te zijn op de natuurlijke grondstoffen en er voorzichtig mee om te gaan.

Veel plezier bij het onderzoeken en ontdekken!