Duurzame alternatieven om je haar te wassen: Haarzeep en co.

Sommige mensen doen het dagelijks, anderen slechts twee maal per week. Haren wassen is een persoonlijke kwestie – geen enkel haartype is hetzelfde. Daardoor staan de schappen bij de drogist vol met ontelbare kleurrijke plastic flessen. Sinds kort zijn daar ook steeds vaker haarzepen en vaste shampoos te vinden. De duurzaamheidstrend leidt ook hier terug naar de bekende huismiddelen. Maar geen zorgen: deze nieuwe producten hebben bijna niets meer gemeen met oma’s kernzeep. Er zijn dus voldoende duurzame alternatieven voor het haren wassen. Waarin onderscheiden ze zich eigenlijk?

Haarzeep of vaste shampoo: wat is het verschil?

Optisch gezien is er geen verschil tussen haarzeep en vaste shampoo. Beide producten hebben een vaste substantie en zijn meestal verpakt in een doosje. Ook het gebruik van haarzeep en vaste shampoo is hetzelfde. Wat maakt dan wel het verschil? Daarvoor werpen we een blik op het fabricageproces en de ingrediënten.

Haarzeep

Bij zepen gaat het om precies te zijn om natrium- en kaliumzouten van vetzuren. Bij het „zieden van zeep” of „verzepen” wordt het vet (meestal plantaardig, zelden dierlijk) met een loog gekookt en zo worden glycerine en alkalische zouten van elkaar gescheiden. Bij de industrieel vervaardigde kernzeep wordt de vochtafgevende glycerine afgeschept. In tegenstelling tot de kernzepen blijft bij natuurzepen de glycerine behouden. Natuurzepen worden namelijk niet alleen door zieden, maar ook door middel van een zogenaamde koude methode geproduceerd. Aan de vetten en oliën wordt een bepaalde hoeveelheid natronloog toegevoegd, zodat de vetten niet volledig verzepen. Dit vetoverschot wordt „overvetting” genoemd. Wat in eerste instantie misschien negatief klinkt, heeft een positief effect: hoe hoger het vetaandeel van de zeep, hoe verzorgender deze is. Bij handzepen is een overvettingspercentage van tot 10% gangbaar. Haarzepen zijn minder overvet. Hier ligt het aandeel bij zo’n 2 tot 5%.

Vaste shampoo

Vaste shampoo bevat dezelfde ingrediënten als vloeibare shampoo – behalve het water dat eruit is verwijderd. Deze bestaat uit een vaste basis van bijvoorbeeld klei, cacao- of sheabutter. Net zoals de conventionele shampoos, bevatten vaste shampoos tensiden, die voor veel schuim en daarmee voor een grondige reiniging zorgen. Meestal worden de natuurlijke tensiden SLSA (Sodium Lauryl Sulfoacetate), Sodium Cocoyl Isethionate (SCI) en Sodium Coco Sulfaten gebruikt. Deze worden vaak uit kokosolie gewonnen, maar ze kunnen ook uit palmolie worden geproduceerd. Doordat vloeibare en vaste shampoo zo op elkaar lijken, valt het de meeste mensen niet zwaar om over te stappen op de duurzame variant.

Gebruik en opslag van haarzeep en vaste shampoo.

Het gebruik van beide producten is identiek en ongecompliceerd. Simpelweg het stuk zeep of shampoo tussen de handen wrijven en het schuim dat daarbij ontstaat in het haar masseren. Het is ook mogelijk om het stuk meermaals over het vochtige haar te bewegen en het zo tot schuimen te brengen. Is er gekozen voor de zeepmethode dan moet na het haren wassen een zure spoeling (bijvoorbeeld met appelazijn) worden gebruikt. Dit voorkomt het ontstaan van kalkzeep en is met name aan te bevelen bij hard water.

Aangebroken zeep of shampoo moet droog en luchtig worden bewaard. We raden aan om hiervoor onze zeep-accessoires, zoals een zeepschaal met afloop of een luffaspons te gebruiken. Ook sisalzakjes zijn bij uitstek geschikt om de zeep in te bewaren en hebben bovendien als voordeel dat ze opgehangen kunnen worden en dat de stukken zo van alle kanten kunnen drogen. Als je de aangebroken zeep of vaste shampoo mee wilt nemen naar de sportschool of het zwembad, dan kun je een metalen- of plastic doos gebruiken.

Duurzame alternatieven om je haar te wassen: voor wie zijn deze geschikt?

Een algemeen antwoord is er op deze vraag niet te geven. Het is zinvol om de voor- en nadelen van de beide haarwasmethodes te vergelijken en af te wegen:

Haarzeep:

• volledig natuurlijk product
• door overvetting ideaal voor een droge hoofdhuid
• zeer zuinig in gebruik
• speciale zepen zijn ook geschikt voor permanent, gekleurd en geblondeerd haar
• ook geschikt voor lichaamsreiniging
• bij het wisselen van vloeibare shampoo naar haarzeep heeft het haar en de hoofdhuid een lange tijd nodig om eraan te wennen.
• zure spoeling na het haren wassen aanbevolen
• haar dat snel vet wordt, kan vanwege de hervetting piekerig worden

Vaste shampoo:

• Overstap van vloeibare shampoo naar vaste shampoo is eenvoudig, omdat deze dezelfde inhoudsstoffen bevat
• speciale zepen zijn ook geschikt voor permanent, gekleurd en geblondeerd haar
• geen zure spoeling noodzakelijk
• Niet hervettend, daarom wordt het haar niet zo snel piekerig
• zeer zuinig in gebruik
• Bevat meestal milde tensiden, die vanuit palmolie kunnen worden gewonnen
• Niet hervettend, daarom minder verzorgend voor de hoofdhuid

Voordelen van duurzame alternatieven ten opzichte van conventionele vloeibare shampoo

Voor iedereen die minder plastic afval wil produceren zijn beide alternatieven een goede keus. Dankzij de kartonnen verpakking hoeft men zich over weekmakers en microplastic geen zorgen meer te maken. Bovendien bespaar je met de duurzame alternatieven niet alleen geld, maar het neemt ook minder ruimte in beslag. Dat is niet alleen in de badkamer een voordeel, maar ook op reis, in het zwembad of de fitnessstudio. Wie het nog minimalistischer en pragmatischer wil hebben, kan haarzeep ook voor het lichaam gebruiken.

Conventionele, vloeibare shampoo: waarom beter niet

Siliconen, chemische tensiden, parabenen, kunstmatige conserveringsstoffen… de lijst met kritische inhoudsstoffen in vloeibare shampoos is lang en een goede reden om eens na te denken over duurzame alternatieven voor het haren wassen. Tot de meest bedenkelijke stoffen in conventionele, vloeibare shampoos tellen o.a. PEG-derivaten. Ze dienen als emulgator en verbinden water en vet. In vloeibare shampoos worden ze gebruikt als tenside. PEG/PEG-derivaten maken de huid poreuzer – ook voor giftige stoffen. Als conserveringsstof wordt vaak formaldehyde gebruikt. Deze stof staat erom bekend dat deze waarschijnlijk kanker veroorzaakt en irriteert al in kleine hoeveelheden het slijmvlies. Naast deze stoffen, die slecht zijn voor de gezondheid, bevatten vloeibare shampoos vaak siliconen om broos haar op te vullen en te beschermen. Het probleem: haar en hoofdhuid kunnen onder de siliconenlaag niet ademen. Dit zorgt voor jeuk op de hoofdhuid, omdat zweet en schadelijke stoffen niet meer worden gescheiden. Siliconen zijn weliswaar niet giftig, maar helaas zeer slecht afbreekbaar. Zodra het in de ecologische cyclus verzeilt raakt, overleven ze daar tientallen jaren.

Conventionele shampoo is helaas ook dieronvriendelijk: inhoudsstoffen als cholesterol, cystine, glycerine, creatine of lecithine gaan meestal ten koste van dieren. Dit komt omdat ze met hun vet, hoorn of haar de door de industrie benodigde grondstoffen leveren. Helaas zijn voor de ontwikkeling van nieuwe producten dierproeven nog altijd gebruikelijk.

De verpakking van vloeibare shampoos is niet minder problematisch. De gebruikte plastic flessen bestaan uit polyethyleen en dat wordt gewonnen uit aardolie. Voor een shampoofles van 250 ml is daarvoor maar liefst 1,1 liter nodig. Naast polyethyleen bestaan de flessen vaak uit zo’n grote mix van chemicaliën dat zelfs wetenschappers de gebruikte stoffen niet meer kunnen achterhalen. In dat geval kan niet worden ingeschat hoe gevaarlijk de stoffen voor mens en milieu zijn. Dat de gebruikte stoffen echter dubieus zijn, hebben celtests in het laboratorium bewezen.

Is er ook duurzame vloeibare shampoo?

Voor de fabrikant van natuurlijke cosmetica vormt de verpakking van duurzame vloeibare shampoos de grootste uitdaging. Omdat er in deze shampoos geen kunstmatige conserveringsmiddelen en antioxidanten worden toegevoegd, moet de verpakking een betere bescherming bieden dan bij de conventionele shampoos. Alternatieve materialen, zoals glas, zijn maar beperkt inzetbaar, omdat het gebruik lastig is. Bovendien wordt bij de productie zeer veel energie verbruikt. Voor de toekomst zou bijvoorbeeld de biologische kunststof bio-HDPE een mogelijkheid kunnen zijn. Deze kunststof kan echter momenteel nog niet voldoen aan alle eisen van de cosmetica-industrie.

Bij de inhoudsstoffen is men daarentegen al een stuk verder. In plaats van gebruik te maken van goedkope, chemische inhoudsstoffen, die vaak gevaarlijk zijn voor de gezondheid, maken natuurlijke cosmeticaproductenen gebruik van dure substanties, zoals hoogwaardige oliën en extracten. Deze komen uit gecontroleerd biologische teelt. Enig puntje van kritiek: de gebruikte natuurlijke tensiden worden soms uit palmolie gewonnen. Veel ecologische vloeibare shampoos zijn ondertussen vegan, maar de fabrikanten van natuurlijke cosmetica maken nog regelmatig gebruik van ingrediënten, zoals bijenwas of melk.

Haren wassen? Nee, dank je! De No-poo beweging

De misschien wel meest duurzame en tegelijkertijd meest radicale vorm van haarverzorging is om elke vorm van shampoo links te laten liggen. Het haar wordt alleen met warm water gewassen en naar behoefte met een borstel gekamd. Zo wordt het talg van de hoofdhuid in het haar verdeeld. Deze minimale verzorging is bedoeld om de natuurlijke staat van het haar te herstellen. Dermatologen zijn het echter niet eens over de effectiviteit van deze methode. Voor mensen met een geïrriteerde hoofdhuid en vettige schilfers wordt deze extreme methode afgeraden.

Maar misschien hoeft het niet zo radicaal. Het overstappen van conventionele vloeibare shampoo naar duurzame alternatieven is zeker de moeite waard – zowel voor het haar als voor het milieu.