Biologisch katoen vs katoen: wat zijn de verschillen?

Katoen is een echte allrounder en slaagt erin vele gewenste eigenschappen in zijn vezels te combineren. Het is absorberend, scheurvast, rekbaar, kreukvrij en vooral: het is bijzonder comfortabel op de huid. De natuurlijke vezel is daarom onmisbaar voor de textielindustrie. Maar wat zijn de verschillen tussen biologisch katoen en conventioneel katoen?

Wanneer werd katoen ontdekt en waar wordt het tegenwoordig verbouwd?

Grotvondsten in Mexico laten zien dat mensen al in 7.000 voor Christus katoen gebruikten om stoffen te maken. Al in 6000 voor Christus werd kaasjeskruid als gewas in de Indusvallei, het huidige India, verbouwd. In de loop van de millennia verspreidde de katoenteelt zich vervolgens naar meer dan 80 landen. Tegenwoordig is dat vooral India met ongeveer 51 procent en China met zo’n 19 procent marktaandeel. Maar ook Turkije, Kirgizië, Tadzjikistan en Centraal-Afrika alsmede Midden-Amerika en het zuiden van de VS behoren tot de teeltgebieden.

Het CottonUP initiatief heeft een overzicht met vele andere interessante feiten over katoen samengesteld. Vandaag de dag wordt er ongeveer 25 miljoen ton katoen op ongeveer 30 miljoen hectare geteeld. Dit komt overeen met meer dan twee procent van de wereldwijd beschikbare landbouwgrond en maakt het gewas tot de meest verbouwde natuurlijke vezel van allemaal. Bij de textielproductie is het goed voor ongeveer 30 procent van de vezels die wereldwijd worden gebruikt. Maar slechts één procent van de wereldwijde teelt is biologisch katoen. Ook goed om te weten: Katoen voorziet in het levensonderhoud van ongeveer 350 miljoen mensen wereldwijd.

Hoe wordt katoen geoogst?

Het duurt acht tot twaalf maanden om katoen te kunnen oogsten. Katoenvezels en zaden groeien beschermd in capsules, die na de oogst machinaal worden gescheiden. Dit wordt “ginning” genoemd. Hoe langer de verkregen katoenvezels, hoe hoger de kwaliteit. Gemiddeld is dit tussen de 15 en 50 millimeter. De vezels worden gesorteerd op kwaliteit en geperst in grote, transportklare balen van circa 200 kilogram per stuk.

Conventioneel katoen: de “prijs” van de teelt

De textielindustrie zet jaarlijks vele miljarden om. Tegelijkertijd wordt het meeste conventionele katoen dat hiervoor wordt gebruikt, verbouwd door kleine boeren in ontwikkelingslanden of geteeld op grote plantages. Met andere woorden, waar er weinig alternatieven zijn voor zware fysieke arbeid onder extreem slechte omstandigheden. De arbeiders worden, net als op de grote plantages, blootgesteld aan zeer giftige bestrijdingsmiddelen. De Europese Commissie schat dat er jaarlijks wereldwijd 385 miljoen gevallen van vergiftiging door pesticiden in de landbouw zijn en dat 11.000 daarvan dodelijk zijn.

Een ander probleem: kleine boeren moeten leningen afsluiten voor zaden en ongediertebestrijding, die zij vaak moeilijk kunnen afbetalen. Mislukte oogsten kunnen hier snel leiden tot overmatige schuldenlast en afhankelijkheid.

Impact op het milieu

De teelt vergt veel energie en extreem veel water. Bovendien leidt het hooggedoseerde gebruik van bestrijdingsmiddelen tot een enorme CO2-uitstoot. Daarnaast is het verantwoordelijk voor een aanzienlijk deel van de watervervuiling in de wereld.

Biologisch katoen vs. katoen

Kortom: de teelt van conventioneel katoen is met zijn productieprocessen allesbehalve ecologisch en duurzaam. Kunnen de negatieve aspecten worden verminderd door biologisch katoen te telen? Hieronder gaan we dieper in op de zes essentiële punten die het voordeel van biologisch katoen duidelijk aantonen.

Geen genetisch gemodificeerde zaden voor biologisch katoen

Het grootste verschil is dat genetisch gemodificeerde zaden verboden zijn in de biologische landbouw. In de conventionele teelt daarentegen zijn genetisch gemodificeerde planten zeer wijdverbreid. Alleen al in India is dit bijna 95 procent. Deze planten zijn resistent tegen veel voorkomende plagen en in het algemeen beter bestand tegen bepaalde milieuomstandigheden. Klinkt toch goed? Helaas is het dat niet. Er zijn veel risico’s verbonden aan veranderd genetisch materiaal. Bijvoorbeeld het verlies van genetische diversiteit, ongecontroleerde verspreiding en toenemende vatbaarheid voor schadelijke organismen waartegen geen resistentie bestaat.

Helaas is het in veel landen bijna onmogelijk om genetisch ongemodificeerd zaadgoed te verkrijgen. Een reëel probleem, dat grotendeels verantwoordelijk is voor het feit dat de uitbreiding van de biologische katoenteelt wereldwijd slechts zeer langzaam op gang komt.

Geen gebruik van chemische meststoffen en pesticiden in de biologische landbouw

Bij de conventionele teelt op landbouwgrond met monocultuur wordt ongeveer 16% van alle wereldwijd gebruikte insecticiden gebruikt. Gemiddeld tot 20 keer per seizoen. Het enorme gebruik van pesticiden vergiftigt niet alleen de bodem en het grondwater. Ook de mensen die het katoen verbouwen en op de plantages werken lijden hieronder.

Tegelijkertijd treft het echter ook de consumenten helemaal aan het einde van de keten. In veel afgewerkte textielproducten zijn sporen van pesticiden terug te vinden, die uiteindelijk op de huid terechtkomen. Diegene, die textiel van biologisch katoen draagt, is hiertegen beschermd. Bij de biologische teelt wordt alleen humus en plantaardige mest gebruikt, die onschadelijk zijn voor mens en milieu.

Biologisch katoen: geen monoculturen

Om het aantal plagen bij de teelt van biologisch katoen zo laag mogelijk te houden, worden naast de katoenplanten andere planten geplaatst die interessanter zijn voor ongenode gasten. Op deze manier worden de katoenplanten tegen aantasting beschermd. Bovendien kunnen in de biologische landbouw de natuurlijke vijanden van het ongedierte in alle rust hun “werk” doen.

Biologisch katoen vs. katoen: het waterverbruik

Het WWF schat dat bij de productie van conventioneel katoen het wereldwijde gemiddelde waterverbruik ongeveer 11.000 liter bedraagt om één kilogram wit goud te produceren. In India, de belangrijkste leverancier van katoen, bedraagt de watervoetafdruk echter ongeveer 23.000 liter per kilogram.

Bodems met duurzaam beheer, zoals bij de teelt van biologisch katoen, kunnen veel beter vocht vasthouden. De planten worden van water voorzien met behulp van druppel- en vorenirrigatie. Ter vergelijking: de teelt van biologisch katoen bespaart dus zo’n 91 procent water.

Geen giftige zware metalen of pigmenten bij het verven van bio-katoen

Bij het verven en bleken van conventioneel katoen worden vaak bleekmiddelen en kleurstoffen gebruikt die zware metalen zoals lood of chroom bevatten. Er worden ook oplosmiddelen en oliën gebruikt die vrijwel altijd in het grondwater terechtkomen.

Voor biologisch katoen worden alleen plantaardige kleurstoffen gebruikt. De methoden voor het verven zijn het zogenaamde uittrekprocedé (verven in vloeistof met opgeloste kleurstoffen) of als alternatief het semi-continuprocedé (het persen van pigmenten in de katoenvezel) of het continuprocedé (fixeren van pigmenten met stoom).

Goed om te weten: Alle kleurstoffen en chemicaliën die worden gebruikt om biologisch katoen voor te behandelen, te wassen, te bleken, te verven of af te werken, moeten voldoen aan de normen van de Global Organic Textile Standard (GOTS).

Arbeidsomstandigheden voor biologisch katoen vs. conventioneel katoen

Miljoenen mensen zijn direct of indirect afhankelijk van de katoenindustrie. De meesten leven in landen waar er weinig alternatieven zijn voor fysiek zwaar werk. Terwijl de textielindustrie miljarden verdient aan het eindproduct, krijgen de mensen die het gewas verbouwen en oogsten steeds meer problemen. Het aantal natuurrampen en de daaruit voortvloeiende misoogsten neemt toe. En de concurrentie wordt ook steeds heviger. Of het nu gaat om duurzame of conventionele teelt: de belasting van het milieu en de arbeiders en de prijzen en lonen die worden betaald, dit alles heeft een directe impact op het leven van heel veel mensen.

Bij de teelt van biologisch katoen profiteren de boeren van een aanzienlijk hogere winstmarge. De opbrengst ligt zo’n 14 procent lager dan bij conventioneel katoen. Daar staat tegenover dat de verkoop op de wereldmarkt een 20 procent hogere prijs oplevert. De winstmarge wordt ook vergroot doordat de productiekosten ongeveer 38% lager liggen. De reden: het is niet nodig om genetisch gemodificeerde zaden of dure pesticiden te kopen. Dit maakt op zijn beurt eerlijkere lonen mogelijk voor degenen die het katoen op grote plantages plukken en stelt het levensonderhoud van kleine boeren veilig.

Welke keurmerken voor biologisch katoen zijn betrouwbaar?

Transparantie van teelt tot productie en verwerking van gecertificeerd biologisch katoen is tegenwoordig erg belangrijk voor de consument. Het is ook economisch relevant voor de producenten. Steeds meer consumenten eisen biologische keurmerken als certificeringssysteem. De bescherming van de keurmerken wordt dan ook steeds beter.

De twee meest bekende keurmerken zijn het GOTS-keurmerk voor Global Organic Textile Standards en het OCS-keurmerk voor Organic Content Standards. Alleen textiel van natuurlijke vezels krijgt het GOTS-keurmerk. Bovendien moeten zij van de teelt tot de toeleveringsketen volgens de hoge eisen gecertificeerd zijn. Het OCS-keurmerk staat voor de zekerheid dat de productie van textiel kan worden teruggevoerd tot de katoenteelt.

Andere, eveneens betrouwbare keurmerken voor duurzaam geproduceerd textiel van bio-katoen zijn: Fairtrade Nederland, de Fair Wear Foundation en IVN – Internationaler Verband der Naturtextilwirtschaft e.V.. Goed om te weten: als de term „Sustainable Cotton“ op een etiket staat, kan dit greenwashing zijn, omdat de gebruikte katoen hier niet per se van biologische teelt afkomstig hoeft te zijn.

Biologisch katoen versus katoen: conclusie

Biologisch katoen laat een aanzienlijk betere ecologische voetafdruk achter dan conventioneel katoen en heeft vele voordelen: voor de mensen in de productieketen en uiteindelijk voor iedereen die producten van dit materiaal draagt. Met de aankoop van textiel van biologisch katoen, maken we bewust een keuze tegen milieuvervuiling, extreem waterverbruik, onmenselijke arbeidsomstandigheden en voor een beter klimaatevenwicht. Waar het om gaat is dat wij het met z’n allen zelf in de hand hebben of het aandeel textiel van duurzaam biologisch katoen in de toekomst blijft toenemen..

Natuurlijke mode van biologisch katoen vind je in onze webshop.