Appelverwerking: wat te doen met al die appels?

De appelboom (Malus domestica) is ontstaan uit een kruising van wilde appels. In het Romeinse rijk werden al talloze verschillende variëteiten gekweekt. 2000 jaar geleden brachten de Romeinen de appel naar Midden-Europa, waar tot die tijd alleen de nauwelijks eetbare wilde appel bekend was. Tegenwoordig zijn er vele duizende gekweekte variëteiten die door veredeling tot stand zijn gekomen en geschikt zijn appelverwerking.

De appel in de paradijsvertelling

De appel had in de middeleeuwen een tijd lang een twijfelachtige reputatie, omdat de vrucht ervoor gezorgd zou hebben dat de mens het paradijs moest verlaten: ,,De appel die Eva plukte, heeft ons allen onheil gebracht!‘‘ De appel is echter onschuldig, want in Palestina, waar de paradijsvertelling zich afspeelt, waren destijds nog geen appelbomen. In de Bijbel wordt eigenlijk alleen over een ,vrucht‘‘ gesproken – daaruit werd bij de vertaling een appel. Waarschijnlijk was de vrucht een granaatappel.

Liefdesspreuken voor mensen die willen trouwen

De reputatie van de appel bleef in verband staan met seksualiteit en lust. Daarom gebruikten mensen in de Middeleeuwen appels ook graag voor liefdesspreuken. Er waren bijvoorbeeld veel liefdesorakels met appels en deze werden bij voorkeur op St. Andrew’s Night (30 november) of St. Thomas’ Night (21 december) beoefend. De “orakelsessies” vonden meestal in het geheim in de kamer plaats. De jonge vrouwen die willen trouwen legden drie appels voorzien van namen onder hun hoofdkussen. Als ze ’s nachts wakker werden en in het donker in een appel beten, dan konden ze zich verheugen op een huwelijk met degene wiens naam op de appel stond. Bij een andere spreuk moest ze naakt in bed gaan liggen en drie keer in een appel bijten. Vervolgens zou ze de toekomstige echtgenoot dan in een droom ontmoeten. Daarbij werden bezweringen opgezegd zoals: ‘Lieve appel, ik zal je bijten, kom hier mijn schat, neem ook een hap’.

De liefdesappel

Het gebruik om de uitverkorene stiekem een liefdesappel te geven was ook wijdverbreid. De appel werd onder de oksel, aan de boezem of op de schaamstreek gelegd, zodat hij de geur en het zweet kon opnemen. Deze magische methode zou vandaag de dag misschien wel een wetenschappelijke zegen kunnen krijgen, omdat hier van lichaamsgeuren gebruik werd gemaakt. Volgens een oud verhaal uit de 16e eeuw heeft een jongen dit gebruik ook bij een meisje geprobeerd. Het meisje voerde de appel echter aan een varken en vanaf dat moment achtervolgde het varken de ’tovernaarsleerling’.

De liefdesspreuk zou dus een optie voor de appelverwerking kunnen zijn, maar we gaan nu liever over op hedendaagse varianten.

Appelverwerking: gezondheidsvoordelen als je ze rauw eet

Natuurlijk kunnen appels het best onbewerkt worden gegeten. Puur, in kleine stukjes gesneden en met muesli gemengd of in een salade. Ze leveren ons talrijke vitamines en andere gezondheidbevorderende stoffen. Verse appels worden ook graag gebruikt in smoothies. Rauw consumeren is zeker de beste manier om appels te gebruiken, want de meest gegeten fruitsoort heeft een positieve invloed op de gezondheid. Dit blijkt ook uit het Engelse gezegde: ,,An apple a day keeps the doctor away!‘‘ Het eten van appels heeft bijvoorbeeld een positief effect op de bloeddruk en het cholesterolgehalte. Daarnaast zou de ‘paradijsvrucht‘ kunnen helpen om verschillende vormen van kanker te voorkomen.

Appels bewaren

Vanwege de gezondheidsvoordelen is het goed om een deel van de appels zo te bewaren. Bij koele temperaturen en in het donker zijn ze enkele maanden houdbaar. De optimale bewaartemperatuur is 4 °C. De opslagruimte moet een hoge luchtvochtigheid hebben, zodat de appels niet uitdrogen. Kelders, zolders, garages of schuren zijn daarom zeer geschikt als opslagruimte. Het is belangrijk dat de appels niet samen met andere groenten en fruit worden bewaard, omdat ze het rijpingsgas ethyleen afscheiden. Daardoor rijpt het ander fruit sneller en gaat rotten. Het gas kan echter ook worden gebruikt om onrijpe bananen en avocado’s te laten rijpen. Doe hiervoor de onrijpe bananen of avocado’s samen met de appels in een plastic zak en laat ze daar één of twee dagen rijpen.

De klassieker: appeltaart

Een klassieker appelgerecht is de appeltaart. Er zijn vele variaties mogelijk: van de populaire appeltaart tot plaattaart en Apfelstrudel tot appelcrumble. Van de appeltaart zijn er veel volkoren en veganistische varianten te vinden. Een zoete variant is de in pannenkoekbeslag gebakken appels: de appelbeignets, die net als de appeltaart een calorierijke tractatie is.

Zelfgemaakte appelsap

Appelsap en appelmoes behoren ook tot de top tien van appelverwerking. Als je grote hoeveelheden appels hebt, dan kun je kijken of er een ciderfabriek in de buurt zit die een sapproductie aanbiedt. Hier kun je dan je eigen appelsap laten maken. Voor het huishoudelijke gebruik kun je het beste een sapcentrifuge gebruiken, afvullen in flessen en deze aansluitend steriliseren. Het kan ook zonder sapcentrifuge. Doe daarvoor de gesneden appels in een pan met een beetje water en kook dit ongeveer 20 minuten. Daarna pers je het sap door een zeef of kaasdoek. Afhankelijk van de appelsoort en het productiemethode heb je 1,5 tot 2 kg appels nodig voor één liter sap.

Zelfgemaakte appelmoes

Appelmoes is ook heel eenvoudig zelf te maken en er is geen extra zoetmiddel nodig. Kook de appels met een beetje water en citroensap totdat ze zacht zijn en pureer ze. Vul vervolgens de hete appelmoes in glazen potjes en sluit ze goed af. Probeer in plaats van de klassieke appelmoes ook eens een mengsel met peer of banaan en gebruik vanille of kaneel als specerij. Appelmoes werkt goed als bindmiddel en ei-vervanger bij veganistisch bakken.

Appel als gedroogd fruit

Je kunt ook een deel van de oogst drogen om de appelpartjes of -ringen te gebruiken als vruchtenthee, ingrediënt in studentenhaver gewoon als tussendoortje. Voor het gedroogde fruit verwijder je eerst het klokhuis uit de appels. Daarna snijd je de appels in dunne partjes of ringen. De appelpartjes of -ringen laat je vervolgens in de oven of in een droogautomaat drogen. Zorg ervoor dat bij de oven de ovendeur op een kiertje openstaat, zodat het verdampte water kan ontwijken. De droogtemperatuur bepaalt de droogtijd: bij 75 °C ongeveer drie tot vier uur en bij 50 °C ongeveer twaalf tot viertien uur. Als je de appels bijzonder dun snijdt en wat langer droogt ontstaan knapperige appelchips. Het verkleuren van de appels (wat geen probleem is) kun je voorkomen door ze voor het drogen met een beetje citroensap in te wrijven.

Vruchtenthee gemaakt van verse appels

Voor het maken van een vruchtenthee met appels hoef je niet per se gedroogde appels te gebruiken. Het werkt ook met verse appels gedurende het seizoen. Snijd hiervoor twee appels in kleine stukjes en breng ze aan de kook in 0,5 liter water. Haal het mengsel dan van het vuur en laat het ongeveer 30 minuten trekken.

Nog een tip: als je appels schilt, gooi dan de schillen niet weg, maar droog ze voor een heerlijke vruchtenthee.

Zelfgemaakte appelsiroop

Met een zelfgemaakte appelsiroop kun je drankjes en dessert zoeten. Gemengd met (mineraal)water onstaat een lekkere frisdrank. Voor de appelsiroop maak je eerst appelsap van de verse appels. Daarna verwarm je 0,75 liter sap met 500 g suiker en laat dit tien minuten koken. Roer er tot slot het sap van een citroen door en vul het heet af in steriele flessen.

Zelfgemaakte appelgelei

Last but not least: appels ofwel appelsap zijn een prima basis voor het maken van appelgelei. Eerst maak je appelsap. Om een liter sap te verwerken heb je 500 g geleisuiker (verhouding 2:1) en het sap van één citroen nodig. Breng alles samen in een pan aan de kook en kook dit gedurende vier minuten op hoog vuur. Giet vervolgens de hete gelei in steriele potten en sluit deze direct af. Je kunt met de gelei variȅren door een deel van het sap te mengen met bijvoorbeeld sinaasappelsap of vlierbessensap. De gelei krijgt met kaneel of vanille een speciale smaak. Je kunt in plaats van geleisuiker ook andere zoetmiddelen gebruiken, zoals honing of rietsuiker. In dat geval moet je het geheel met pectine of agaragar geleren.