Warenkennis linzen: klein van stuk, rijk aan eiwit
“Superfood” is vooral een marketingterm. Dit verwijst meestal naar exotische producten. Maar je hoeft niet ver te reizen om gezond te eten. Linzen staan al sinds de steentijd bekend als superfood. Vroeger stonden deze zaden van de linzenplant bekend als voedsel voor de armen. Maar gelukkig is dat inmiddels anders en zijn linzen zelfs hip. Ze zijn vooral populair als vleesvervanger door de hoeveelheid ijzer, B-vitamines en als belangrijke plantaardige bron van eiwit. Daarom stellen we dit veelzijdige voedingsmiddel graag voor.
Inhoud
Linzen kwamen al voor in de Bijbel
Al in de Bijbel werden linzen genoemd. Het eerste boek van Mozes vertelt het verhaal van de twee broers Esau en Jakob. De oudere broer, Esau, komt uitgeput thuis, waar Jakob hem een kom linzensoep aanbiedt in ruil voor zijn eerstgeboorterecht. Esau stemt toe, want het bord linzensoep is op dat moment aantrekkelijker dan zijn geboorterecht.
Waar komen linzen vandaan?
Linzen zijn naar Europa gekomen vanuit de “Vruchtbare Sickel” in het Midden-Oosten. Hier is de landbouw ontstaan. Jagers en verzamelaars begonnen zich hier te vestigen en gingen over op akkerbouw en veeteelt. Via Turkije, Griekenland en de Balkan kwamen de linzen uiteindelijk in Centraal-Europa terecht en dus ook in Nederland.
Tegenwoordig worden de meeste linzen in Canada verbouwd. Jaarlijks wordt daar meer dan 2 miljoen ton linzen geoogst, een derde van de wereldmarktproductie. India volgt met een linzenoogst van meer dan 1,5 ton. De VS, de op twee na grootste producent, verbouwt minder dan 400.000 ton.
De meeste linzen worden in India gegeten. Zij consumeren bijna alle in hun land geproduceerde linzen. Een bekend gerecht is Dahl, een Indiase linzenschotel. In Nederland zijn linzen geen dagelijkse kost, al is er nu hernieuwde belangstelling voor peulvruchten en dus ook linzen.
De klimaatbalans van peulvruchten
Peulvruchten zoals linzen zijn goed voor het klimaat en het milieu. Op de akker leveren hun bloemen voedsel voor insecten. Ze hebben weinig of geen mest nodig omdat hun wortels met bacteriën stikstof uit de lucht binden . De linzeplant heeft veel warmte nodig om bloemen en peulen te produceren.
In ons Nederlandse klimaat kunnen ze dan ook het beste op een warme. beschutte plaats worden gekweekt. Gedroogde linzen bevatten ongeveer 23 g eiwit per 100 g. Ze zijn daarom een goede vervanging voor vlees en vis als eiwitbron. Zelfs het klassieke recept voor een bolognesesaus kan eenvoudig worden aangepast tot een vegane en dus meer klimaatvriendelijke variant met linzen.
De Canadese organisatie voor duurzame gewassen laten zien hoe linzen bijdragen aan duurzaamheid. Volgens het Duitse instituut IFEU komt de emissiewaarde van linzen op minder dan 130 g per 100 g voedsel uit. Er wordt rekening gehouden met factoren zoals productiemethoden, transport, verwerking en verpakking. Ter vergelijking: wortels produceren 10 g CO2-uitstoot per 100 g voedsel, biologisch rundvlees 2.170 g per 100 g.
Linzen: vitaminerijk en verzadigend
Linzen zijn niet alleen een goede keuze als het gaat om het klimaat en het milieu. De voedingsstoffen die ze bevatten, maken ze tot een verrijking voor elk voedingspatroon. De B-vitamines ondersteunen en versterken ons zenuwweefsel. Het hoge zinkgehalte versterkt haar en nagels. Daarnaast bevatten ze ook ijzer. Om ervoor te zorgen dat het lichaam het plantaardige ijzer goed kan opnemen, is het aan te raden om er extra vitamine C bij in te nemen, bijvoorbeeld met een glas vers geperst sinaasappelsap. Inmiddels is er zelfs pasta op de markt gemaakt van linzenmeel. Deze zijn vezelrijk en zorgen sneller voor een verzadigd gevoel.
Linzen kweken in je eigen tuin
Linzen hebben over het algemeen weinig verzorging nodig. Om goed te gedijen hebben ze een beschutte plaats nodig met grond die rijk is aan kalk en arm aan voedingsstoffen.
Het zaaien
Linzen kunnen het beste tussen eind april en begin mei uitgezaaid worden. Voordat je begint met zaaien, moet je de grond losmaken en vrijmaken van onkruid. Zaai de linzenzaadjes ongeveer 4 cm diep en houd ongeveer 5-10 cm afstand in de rij. Houd ongeveer 20 cm afstand tussen de rijen. In de landbouw wordt een zogenaamd steungewas gebruikt, waar de linzeplant zich aan vast kan klampen. Het gedijt echter ook zonder ondersteuning. Je kunt ook twijgen en takken gebruiken als klimhulp. Aan het begin van de groeifase is het belangrijk om het bed vrij te houden van onkruid. Als hij eenmaal een stabiele hoogte heeft bereikt, overwoekert hij al snel het hele bed en bedekt het volledig. Onkruid maakt dan geen kans meer.
Het juiste moment om te oogsten
De eenjarige planten worden 10-50 cm hoog. In de nazomer moet je ze goed in de gaten houden om het juiste moment te vinden om te oogsten. Als de peulen bruin worden, is dit het teken om snel te beginnen oogsten. Je kunt de planten met de hand oogsten van onder (waar de vruchten het eerst rijpen) naar boven. Of je wacht tot je de hele plant vanaf de bodem kunt afknippen. Daarna kun je de geoogste planten dorsen met een houten stok. De peulen barsten open en de linzen komen vrij.
Hoe kunnen linzen het beste bewaard worden?
Linzen zijn ongepeld bijna onbeperkt houdbaar. Bewaar ze op een koele, droge, donkere plaats in een afgesloten pot, want peulvruchten zijn gevoelig zijn voor plagen. Bij voorkeur in een glazen pot met schroefdeksel. Het is aan te raden om de linzen voor bereiding te wassen in een kom met water. Zo kun je zien of er enkele omhoog komen. Drijvende linzen kunnen aangetast zijn door ongedierte, dus controleer ze voor het koken.
Welke soorten zijn er?
Groene linzen
De groene linzen zijn de klassieke linzen. Ze zijn groenbruin van kleur en zijn bijzonder geschikt voor stevige gerechten zoals soepen, stoofschotels en purees. Deze linzen hoeven niet te worden geweekt, snel gaar en zitten boordevol vezels en eiwitten. Omdat ze geen overheersende smaak hebben, zijn ze bij uitstek geschikt als voedzame basis voor langzame koolhydraten.
Rode linzen
Rode linzen zijn meestal geschilde berglinzen. Daardoor hebben ze een korte kooktijd. Inweken is dus niet nodig. Ze zijn bij uitstek geschikt voor dahls (Indiase linzenschotel), curry’s, soep of als bijgerecht.
Gele linzen
Gele linzen zijn ook geschilde linzen, die eigenlijk groen of bruin waren. Ze hebben een wat sterkere smaak en worden vooral in de Indiase keuken gebruikt.
Franse berglinzen
Berglinzen zijn roodbruin van kleur en blijven zelfs nog na het koken beetgaar. Daarom worden ze vaak in salades gebruikt, maar zijn ook heerlijk in een risotto.
Beluga linzen
Beluga linzen zijn relatief klein en zwart en worden daarom beschouwd als “vegetarische kaviaar”. Dit wordt ook weerspiegeld in de naam. Ze worden beschouwd als een delicatesse en zijn duurder dan andere linzen.
Puy linzen
Ook Puy linzen worden ook als delicatesse beschouwd. Ze komen uit Frankrijk en danken hun naam aan de stad Le Puy-en-Velay. De linzen hebben een door de Europese Unie beschermde oorsprongsnaam. Ze worden uitsluitend in de Auvergne geteeld.