Fermenteren in plaats van composteren: het gebruik van bokashi

Dankzij de huidige zero- en low-waste levensstijl zoeken steeds meer mensen naar milieuvriendelijke manieren om met hun afval om te gaan. Het composteren van gft-afval of ecologisch tuinieren zijn niet langer geheimtips van de groene beweging, maar zijn inmiddels onderdeel geworden van onze moderne samenleving. Maak kennis met een nieuwe trend: bokashi. Wat betekent bokashi, waar komt het vandaan en wat kan het?

Wat betekent de term bokashi?

In Japan betekent het woord letterlijk zoiets als “vervagen” of “geleidelijk omvormen”. Maar hier staat het echter voor organisch afval dat op een speciale manier wordt gefermenteerd door de toevoeging van Effectieve Micro-organismen (EM). Gefermenteerde producten voor mensen zijn op dit moment helemaal in. Ook huidverzorging met fermenten is in opmars. Maar het gebruik van bokashi als natuurlijke, ecologische en duurzame meststof lijkt ook voordelen te bieden voor de bodemkwaliteit.

Wat bokashi buitengewoon aantrekkelijk maakt voor de (moes)tuinen is de eenvoudige manier waarop het wordt geproduceerd en de zeer geringe geurontwikkeling.

Bokashi versus compost: het verschil

Als je je in het ecologisch hergebruik van gft-afval hebt verdiept, dan is de composthoop geen onbekende. Maar bokashi is geen compost. De productie van bokashi verschilt in één cruciaal opzicht. Het composteringsproces beschrijft een aërobe afbraak van het organische materiaal. De zuurstof in de lucht zorgt ervoor dat de composteerbare materialen geleidelijk veranderen in een aardachtige massa. Bij dit proces komen verschillende gassen vrij met vaak  een sterke geur. Bokashi daarentegen ontstaat door een anaëroob, d.w.z. zuurstofarm, gistingsproces. Deze fermentatie heeft twee voordelen ten opzichte van composteren: het proces is reukarm en duurt slechts twee tot drie weken.

Maak je eigen bokashi: zo werkt het

Als je bokashi wilt uitproberen, heb je het volgende nodig:

• • één of twee bokashi-emmers
  • Effectieve Micro-organismen/bokashi-ferment
  • een dichte plastic zak met zand
  • een schaduwplek in de keuken

De productie is heel eenvoudig.

Stap 1: De bokashi-emmer voorbereiden

Tijdens de fermentatie ontstaat er een vloeistof, het zogenaamde bokashi-sap. Een zeef op de bodem van de emmer voorkomt dat de bokashi zacht wordt. Daarom zijn de in de handel verkrijgbare Bokashi-emmers uitgerust met een zeef en een kraantje. De zeef moet vóór het vullen in de emmer worden geplaatst.

Stap 2: Afval verzamelen en voorbereiden

Voordat de eerste laag afval in de emmer kan worden gedaan, moet je het keuken- en tuinafval een paar dagen verzamelen. De reden hiervoor: het bokashi-fermentatieproces is anaëroob, d.w.z. de toevoer van zuurstof verstoort het. Vanaf het allereerste begin moet dus een goede laag gft-afval in de emmer zitten, ongeveer een handbreedte.

Maak het afval klein, voordat het in de emmer gaat. Hierdoor wordt de fermentatie versneld. De reden hiervoor ligt voor de hand: de elementaire functie van groente- en fruitschillen is immers om het fruit te beschermen tegen elke vorm van bederf. Daarnaast zijn kleinere stukjes afval een sneller doelwit voor micro-organismen.

Stap 3: Effectieve micro-organismen/bokashi-ferment verdelen

Zodra de eerste laag gft-afval in de bokashi-emmer zit, worden er EM-vlokken of een EM-oplossing over verdeeld. Daarnaast kun je ook wat bokashi-ferment gebruiken. Elke volgende laag wordt volgens de instructies op de verpakking met effectieve micro-organismen gemengd.

Stap 4: De zuurstoftoevoer verminderen

Om de fermentatie mogelijk te maken en rotting te voorkomen, moet je er nu voor zorgen dat het afval zo min mogelijk lucht bevat. Daarom moet je elke nieuwe laag afval stevig aandrukken. Plaats vervolgens de plastic zak gevuld met zand erop als extra gewicht en sluit de emmer met de bijbehorende deksel.

Herhaal stap 2-4 totdat de bokashi-emmer vol is.

Stap 5: Laten fermenteren en het bokashi-sap opvangen

Je kunt nu de volle bokashi-emmer sluiten en opzij zetten. Een schaduwrijke plek bij kamertemperatuur is ideaal. Vergeet niet het bokashi-sap om de paar dagen met de kraan af te tappen.

Tip: Als er na een aantal dagen geen bokashi-sap uitkomt, kan dit erop wijzen dat ofwel de kraan verstopt is of dat je bokashi te droog is. Als dat laatste het geval is, zou je kunnen werken met een EM-oplossing in plaats van EM-vlokken.

Wat mag in de bokashi-emmer en wat niet?

Keukenafval en tuinafval voelen zich thuis in de bokashi-emmer:

• plantenresten
• fruit- en groenteschillen
• koffiedik, theeblaadjes

Vergeet niet al het gft-afval vooraf kleiner te maken, zodat de gewenste fermentatie sneller verloopt.

Wat mag niet in de bokashi-emmer:

• vloeistoffen zoals vetten, oliën, wijn, sap, melk of water
• papier, hout, zaagsel, as
• beschimmeld afval en uitwerpselen

Over het gebruik van dierlijk afval, vlees, vis, grote botten, kaas, eieren en eierschalen, verschillen de meningen. Dit afval kan ook in de bokashi-emmer worden gefermenteerd, maar veel langzamer en moeilijker. Ze kunnen ook onaangename geuren veroorzaken en insecten of zelfs ratten aantrekken.

Hoe lang duurt het om bokashi te maken?

Een volle emmer moet twee tot drie weken “bokasheren”. Dit is ook de reden waarom in de bokashi-sets altijd twee emmers zitten. Zo kun je de ene emmer geleidelijk vullen, terwijl het fermentatieproces in de andere emmer ongestoord kan plaatsvinden.

Wat is een geschikte plek voor een bokashi-emmer?

De ideale plek moet schaduwrijk zijn en een constante kamertemperatuur hebben. De meeste keukens zijn dan ook zeer geschikt. En omdat bokashi een fermentatieproduct is en geen compost, hebben de meeste mensen ook geen last van de geur.

Hoe gebruik je bokashi in huis en in de tuin?

Net als zijn verre verwant, de wormenbak, heeft de bokashi-emmer alleen zin als je het gefermenteerde afval kunt gebruiken. Het fermentatieproces levert twee producten op: het zogenaamde bokashi-sap en het bokashi-ferment. Deze kunnen op vele manieren worden gebruikt.

Waar is het bokashi-sap geschikt voor?

Tijdens het fermentatieproces zal het bio-afval in de bokashi-emmer vloeistof verliezen. Deze heeft een vrij lage pH-waarde van minder dan vier en bevat veel voedingsstoffen, zoals mineralen, stikstof en effectieve micro-organismen. Naarmate de fermentatie vordert, neemt ook het gehalte aan voedingsstoffen in het bokashi-sap toe.

Belangrijk: Het bokashi-sap kan niet worden bewaard en moet direct worden gebruikt.

• Om het echter als vloeibare meststof te gebruiken en ongeacht de “tapdag”, moet je het sap altijd verdunnen met water. Minimaal in een verhouding van 1:20, maar in het geval van jonge en gevoelige planten in een verhouding van 1 :100 of zelfs 1:200.
• Onverdund is het bokashi-sap een uitstekende, natuurlijke ontstopper. Daarvoor giet je het sap gewoon in de afvoer, laat het een paar minuten inwerken en vervolgens met water naspoelen.
• Meng het bokashi-sap met water in een verhouding van 1:100 om een ​​vloeibare compostversneller te verkrijgen.
• Om planten te beschermen tegen vliegen en bladluizen voeg je ongeveer 40 milliliter bokashi-sap toe aan 500 milliliter water.

Tip: Wil je voornamelijk het bokashi-sap maken? In dit geval adviseren we om zonder toevoeging van ferment te werken en in plaats daarvan een royale dosis EM-oplossing te gebruiken.

Zo gebruik je bokashi in de tuin

Bij het gebruik moet je er rekening mee houden dat bokashi een zeer lage pH-waarde heeft. Dit betekent dat het dat het niet rechtstreeks in contact mag komen met plantenwortels.

Je kunt de bokashi gebruiken om de grond voor te bereiden. Verwerk het in een nog niet beplant perk. Na ongeveer twee weken zal de grond de pH-waarde neutraliseren. Dan kun je beginnen met het beplanten. Als alternatief kun je de aarde met het bokashi-ferment mengen in een geschikte bak of rechtstreeks in plantenpotten en het daar twee weken laten staan ​​om te neutraliseren. Daarna kan de aarde in de bloemenperken worden verwerkt of de potten worden beplant.

Wil je bokashi echter direct in de beplante grond verwerken, houd dan voldoende afstand tot de planten. Planten die van nature een zure bodem prefereren, zoals azaleas, rododendrons, hortensias, verdragen het bokashi-ferment echter zeer goed.

Aangezien de bokashi een soort voorstadium van compost is, is hij ook geschikt als natuurlijke compostversneller.

Wanneer is de bokashi klaar?

Wanneer weet je dat de bokashi klaar is? Door de emmer na twee weken een keer te openen en de inhoud te controleren. Goede, rijpe bokashi herken je vooral aan de geur, die doet denken aan fruitazijn of zuurkool. Deze geur moet vrij licht en niet onaangenaam zijn. Daarnaast zul je steeds minder bokashi-sap krijgen, als de bokashi rijpt.

De bokashi zal er ieder keer weer anders uitzien, naargelang het gebruikte materiaal. Het is dus onwaarschijnlijk dat jouw bokashi eruitziet als het bokashi-ferment dat je kunt kopen.

De voedingstofrijke rijpe bokashi kan direct worden gebruikt of worden bewaard. Verpak hem hiervoor luchtdicht in plastic zakjes, die je op een donkere en koele plaats enkele maanden kunt bewaren.

Maak je eigen Terra Preta met bokashi

Veel mensen zweren bij een extra verfijning van de bokashi. Vermengd met verschillende biologische toevoegingen zoals primair steenmeel of houtskoolpoeder onstaat er het zogenaamde Terra Preta. Deze Portugese term betekent letterlijk “zwarte aarde”: vruchtbare grond vermengd met organische materialen en biochar. Met bokashi en biochar maak je je eigen Terra Preta voor je tuin, bloemenperk of potplanten.

Hoe bewaar je de bokashi in de winter?

Je kent het misschien van het composteren: op een gegeven moment, vooral in de wintermaanden, is er meer bokashi dan je op dat moment kunt gebruiken. In dat geval kun je de bokashi tot het voorjaar bewaren. Hiervoor heb je verschillende mogelijkheden.

Bokashi bewaren in plastic zakken

Het gebruik van stevige plastic zakken is een van de eenvoudigste opties om bokashi een paar maanden op een koele plaats zoals de kelder te bewaren. Zorg ervoor dat de zakken zo zuurstofvrij en luchtdicht mogelijk wordt afgesloten.

In potten verwerken

Zelfs in de wintermaanden kun je deze methode gebruiken om de grond voor te bereiden op het planten in het voorjaar. Vul hiervoor verschillende kleipotten met bokashi met aarde en plaats deze potten ondersteboven op de bloemenperken. Zo wordt de bokashi hierin verteerd en ontstaat een soort bokashi-potgrond verrijkt met voedingsstoffen.

Rechtstreeks in de bodem verwerken

Als je een redelijk grote tuin hebt, dan kun je de bokashi ook ingraven. De kuil moet hiervoor minimaal een halve meter diep zijn. De bodem van de kuil bestrooi je het beste met EM keramisch poeder of met primair steenstof om het verlies van voedingsstoffen te voorkomen. Leg dan de bokashi erin en bedek deze met ongeveer een handje aarde. Afhankelijk van het weer en hoe lang de bokashi zo wordt bewaard, moet je in de lente afgewerkte mest hebben.

Verwerken in de compost

Bokashi kan prima aan de composthoop worden toegevoegd. Door het met het compost te vermengen werkt het als compostversneller en verrijkt de compost met voedingsstoffen.

Conclusie: de voordelen

Bokashi wordt steeds populairder, omdat het een ongecompliceerde, geurarme methode is om bio-afval te hergebruiken. Vooral door het gebruiksgemak, de snelle fermentatietijd en natuurlijk de geringe geurontwikkeling is het maken van bokashi met een bokashi-set een koud kunstje.